علیرضا شایگان فر

سابقه و هدف: افزایش تابش پرتوی فرابنفش به ویژه فرابنفش-ب، به عنوان یکی از پیامدهای تغییر اقلیم، قادر به اخلال در رشد و نمو گیاهان است. پرتوی فرابنفش بر رشد و متابولیسم گیاه تاثیر می گذارد. مطالعات مختلف نشان داده‎اند که افزایش پرتوی فرابنفش-ب می تواند اثرات زیان آوری بر فرآیندهای فیزیولوژیکی و رشد کلی بعضی از گیاهان داشته باشد. استفاده از ترکیبات یا تنظیم کننده های رشد به صورت برون زا در بسیاری از موارد در کاهش اثرات تنش های محیطی موثر بوده است. مطالعه حاضر به منظور بررسی تاثیر پرتوی فرابنفش آ و ب و محلول پاشی ملاتونین و آسکوربیک اسید بر رشد، زی توده گیاهی و خصوصیات ظاهری و روزنه ای شنبلیله انجام گرفت. مواد و روش ها: آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح کامل تصادفی اجرا شد. تیمار تابش پرتوی فرابنفش در چهار سطح (شاهد، تابش پرتوی فرابنفش-آ، تابش پرتوی فرابنفش-ب و تابش پرتوی فرابنفش آ + ب) به عنوان عامل اصلی و کاربرد ترکیبات تعدیل کننده ی تنش در چهار سطح (شاهد، ملاتونین، آسکوربیک اسید و ملاتونین + آسکوربیک اسید) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. در پایان آزمایش صفات ارتفاع بوته، عرض بوته، تعداد برگ، طول برگچه، عرض برگچه، طول دمبرگ، قطر طوقه ، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر برگ، تعداد شاخه های جانبی، تعداد میانگره، طول و عرض سلول محافظ روزنه، شاخص روزنه ای، تراکم روزنه ای، محتوای کلروفیل و کاروتنوئید اندازه گیری شد. داده ﻫﺎی به دست آمده از آزمایش ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم افزار Minitab ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳه آﻣﺎری ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. مقایسه‎ی ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش آزمون LSD در سطح 05/0 انجام ﮔﺮﻓﺖ. یافته ها: نتایج نشان داد که پرتوی فرابنفش-آ علیرغم کاهش تعداد شاخه های جانبی (%63/15) ، باعث افزایش وزن تر برگ، قطر طوقه، طول دمبرگ، طول و عرض برگچه، ارتفاع و عرض بوته، وزن تر اندام هوایی (%17/12) ، وزن خشک اندام هوایی، تعداد میانگره و میزان کلروفیل-آ (%4/7) و کلروفیل-ب (%5/3) شد. بر خلاف این تیمار فرابنفش-ب و فرابنفش آ + ب باعث کاهش اغلب صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته (%09/8)، طول و عرض برگچه، طول دمبرگ، کلروفیل آ، کلروفیل ب، کلروفیل آ+ب، وزن تر و خشک بوته و وزن تر برگ شد. با این وجود میزان کاروتنوئید، تعداد شاخه های جانبی (%58/6) و شاخص روزنه ای (%4/11) را افزایش دادند. کاربرد