داود اخضری

چکیده زمینه و هدف: تخریب اراضی ناشی از تغییر کاربری در مناطق خشک و نیمه­خشک، کاربری پایدار اراضی را با تهدید جدی مواجه کرده است. این تحقیق به منظور بررسی اثر تغییر کاربری اراضی مرتعی به کشاورزی بر روی خصوصیات فیزیکی-شیمیایی خاک در منطقه گنبد همدان انجام شد. روش بررسی: با توجه به نوع تغییر کاربری اراضی از هر کاربری 6 نمونه خاک از لایه سطحی خاک تهیه شد. پس از برداشت نمونه­های خاک و آماده سازی نمونه­ها، برخی خصوصیات فیزیکی-شیمیایی خاک شامل اسیدیته، هدایت الکتریکی، سیلت، رس، شن، ازت، پتاسیم، سدیم، ماده آلی، کلسیم و منیزیم اندازه­گیری شدند. در این تحقیق، بافت خاک به روش هیدرومتری بایکاس، اسیدیته و هدایت الکتریکی به ترتیب با دستگاه­های pH متر و EC متر، ماده آلی به روش والکلی- بلک، کلسیم و منیزیم به روش تیتراسیون، سدیم و پتاسیم با استفاده از فلم فوتومتر و ازت به روش کجلدال اندازه­گیری شدند. یافته ها: پس از انجام تجزیه و تحلیل­های آماری مشخص شد که تغییر کاربری اراضی مرتعی به کشاورزی موجب کاهش معنی­دار اسیدیته و پتاسیم در سطح 5 درصد و ماده آلی در سطح 1 درصد شده است. مقدار میانگین ازت در کاربری کشاورزی 18/0 درصد و در کاربری مرتعی 09/0 درصد می باشد (01/0p<). در مقادیر اجزای بافت خاک، هدایت الکتریکی، سدیم و کلسیم و منیزیم با تغییر کاربری اراضی اختلاف معنی­داری مشاهده نشد. البته مقادیر سیلت، سدیم، کلسیم و منیزیم در کاربری مرتعی بیش تر از کاربری اراضی مرتعی تبدیل شده به کشاورزی می­باشد. بحث و نتیجه گیری: تغییر کاربری اراضی سبب ایجاد تغییر در خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک می گردد. یکی از تغییرات ایجاد شده، فرسایش انتخابی خاک و تغییر بافت خاک بوده است. لذا ضرورت توجه و اهمیت بیش تر در تغییر کابری و تدوین برنامه­های مدیریتی کاربری اراضی و اصلاح کاربری با توجه به قابلیت­های منطقه مورد مطالعه احساس می گردد.