ژئوشیمی رسوبات آبراهه ای یکی از روش های مؤثر برای شناسایی ذخایر معدنی به ویژه در مراحل اولیه اکتشاف است. در مواردی که بر روی یک کانی سازی مشخص پی جویی صورت می گیرد، بیشتر از تجزیه و تحلیل های چند متغیره مانند تحلیل عاملی برای استنتاج بهترین عوامل )فاکتورهای( پیشگو، از میان عناصر ردیاب و معرف کانی سازی مورد جستجو، استفاده می شود. چگونگی استنتاج و انتخاب بهترین عامل معرف کانی سازی مورد جستجو هنوز مسئله ای بحث برانگیز است که موجب انتشار مقالات زیادی در این زمینه شده است. در مقاله حاضر روشی جدید با عنوان تجزیه و تحلیل عاملی مرحله ای که در واقع روش بهبودیافته تحلیل عاملی معمولی برای تولید نقشههای پراکندگی ژئوشیمیایی می باشد، ارائه شده است. در روش تحلیل عاملی مرحله ای ابتدا عناصر غیر معرف شناسایی و حذف شده، سپس مه مترین و مؤثرترین عوامل پیشگو شناسایی می شوند. کاربرد این روش سبب شدت بخشی به هاله های ژئوشیمیایی شده و واریانس تشریح شده توسط هر عامل نیز افزایش یافته است. همچنین کاربرد تجزیه و تحلیل عاملی مرحله ای موجب بهبود نرخ پیش بینی ذخایر معدنی و در نتیجه افزایش موفقیت اکتشاف شده است. در مطالعه حاضر کارایی بهتر روش بهبودیافته تحلیل عاملی مرحله ای نسبت به تحلیل عاملی معمولی، با اجرای آن بر روی داده های ژئوشیمیایی 2 منطقه متفاوت و برای 2 کانی سازی نوع مختلف، به اثبات رسیده است. در این مناطق کاربرد روش تحلیل عاملی مرحله ای موجب افزایش مجموع واریانس تحت پوشش عامل پیشگوی کانی سازی و همچنین افزایش نرخ پیش بینی اندیس های معدنی شده است. بنابراین موفقیت اکتشاف افزایش یافته است. همچنین با کاربرد تحلیل عاملی مرحله ای، انطباق بیشتری میان ب یهنجاری های ژئوشیمیایی و سنگ میزبان کانی سازی به دست آمده است.
