نیره اولنج

جنس Verbascum L. یکی از مهم ترین جنس های تیره Scrophulariaceae است و شامل حدود 360 گونه در سراسر جهان و 44 گونه در ایران است. از بین 44 گونه گل ماهور تا کنون گزارش شده در ایران, 21 گونه بوم ویژه (7/47%) هستند که اغلب (93%) گونه های ایران- تورانی می باشند. رده بندی ها و گروه هایی که تا کنون معرفی شده به طور کامل نتوانستند تقسیم بندی طبیعی این جنس را بیان کنند. این مطالعه برای ارزیابی روابط بین گونه ای در میان گونه های گل ماهور در ایران بر پایه داده های ریخت شناسی و ملکولی انجام شد. نمونه های متعلق به 15 جمعیت از 6 گونه از گل ماهور (گونه های V. pseudodigitalis var. phoenicandrum,V. pseudodigitalis var. pseudodigitalis,V. punalense ,V. oreophilum ,V. alepense, V. nudicaule , V. assurense) از سراسر ایران از سال 1391 تا 1394 جمع آوری شد. در استان های آذربایجان شرقی، مازندران، مرکزی، کرمانشاه، همدان، لرستان، خورستان و فارس جمع آوری های موفقی صورت پذیرفت. مطالعه ریخت شناسی بر روی 6 گونه (15 جمعیت) با استفاده از 93 ویژگی ریخت شناسی رویشی و زایشی کمی و کیفی به منظور ارزیابی تاکسونومیکی موجود جنس گل-ماهور با استفاده از نرم افزار PAS ورژن 14/3 انجام شد. بازسازی روابط فیلوژنی جنس گل ماهور به منظور بررسی تک نیائی بودن جنس گل ماهور و روابط خویشاوندی گونه های آن بر اساس داده های مولکولی (nrDNA ETS) برای جنس صورت پذیرفت. ماتریس داده های همردیف سازی شده توالی های هسته ای (nrDNA ETS) به دو روش Maximum Parsimony با استفاده از نرم افزارPAUP* و Bayesian Inference (BI) با نرم افزارMrBayes آنالیز شدند. داده های حاصل از مطالعه بخش های دیگر توسط نرم افزار SPSS 16 مورد آنالیز قرار گرفت. درخت توافقی مولکولی بر اساس داده های nrDNA ITS+ETS به روش BI ارائه و روابط خویشاوندی تاکسونها و محدودۀ جنس گل ماهور مورد بحث و بررسی قرار گرفت. توپولوژی دندروگرام های حاصل از داده های ریخت شناسی در قسمتهایی با درخت مولکولی همخوانی نشان داد. در این جنس داده های ETS در مقایسه با ITS اطلاعاتی تر بوده و بازسازی فیلوژنی بهتری را ارائه می دهد. نتایج ریخت شناسی پلیمورفیسم بالایی را درون و مابین جمعیت های یک گونه نشان داد. تفاوت های بین افراد گاه تا حدی بالا است که لزوم معرفی تاکسون های جدید حتمی می باشد. گاه تنوع تا