زهرا وارسته خانلری

اصلاح خاک های آلوده به فلزات سنگین جهت جلوگیری از ورود آن ها به چرخه ی غذایی انسان امری ضروری است. به منظور بررسی اثر اصلاح کننده های آلی و معدنی بر روی زیست فراهمی فلزات روی و سرب در خاک آلوده معدن سرب آهنگران ملایر آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 7 تیمار و 3 تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل سه تیمار آلی (ورمی کمپوست دامی، سبوس گندم و کود دامی) و سه تیمار معدنی (زئولیت، دولومیت و فلدسپات) بودند، که در سطح 4 درصد وزنی به خاک اضافه شدند. از خاک شاهد نیز استفاده شد. نتایج مطالعات زیست فراهمی بعد از 120 روز انکوباسیون نشان دادند که میانگین غلظت روی فراهم در اصلاح کننده های آلی، اصلاح کننده های معدنی و خاک شاهد به ترتیب 5/3، 5/2 و 8/2 درصد غلظت کل روی در همان روز بود. همچنین میانگین غلظت سرب فراهم در اصلاح کننده های آلی، اصلاح کننده های معدنی و خاک شاهد نیز به ترتیب 5/5، 3/5 و 8/5 درصد غلظت کل سرب در روز 120ام بود. بنابراین در روز 120ام ترکیبات معدنی منجر به کاهش غلظت روی فراهم و هر دو دسته ترکیبات آلی و معدنی نیز منجر به کاهش غلظت سرب فراهم نسبت به خاک شاهد شدند. در مطالعات گونه بندی، گونه غالب روی در همه تیمارها در روز 120ام گونه Zn2+ و گونه غالب سرب گونه Pb2+ بدست آمد. در طول دوره انکوباسیون کانی هوپتیت کانی کنترل کننده حلالیت فلز روی و کانی هیدروکسی پیرومورفیت، کانی کنترل کننده حلالیت فلز سرب می باشد. در روز 120ام در مطالعات جزءبندی ترتیب فراوانی اجزاء مختلف فلز روی در خاک شاهد به صورت قابل تبادل< باقیمانده< اکسیدی< کربناتی< آلی بدست آمد. افزودن اصلاح کننده-های آلی و معدنی در روز 120ام موجب افزایش غلظت روی در جزء با تحرک کمتر (اکسیدی) نسبت به خاک شاهد گردید. با توجه به افزایش غلظت روی در جزء اکسیدی در روز 120ام در تیمارهای آلی و معدنی نسبت به خاک شاهد، احتمالا افزودن ترکیبات آلی و معدنی در کاهش میزان تحرک فلز روی در خاک آلوده مناسب می باشند. ترتیب فراوانی اجزاء مختلف فلز سرب در روز 120ام در خاک شاهد به صورت قابل تبادل< آلی< باقیمانده< کربناتی< اکسیدی بدست آمد. در تمامی تیمارها به جز سبوس گندم ترتیب فراوانی اجزاء مختلف فلز سرب در روز 120ام مانند خاک شاهد می باشد. با توجه به افزایش اجزاء اکسیدی و باقیمانده در روز 120ام نسبت به روز 10ام در خاک های تیمار شده با اصلاح