فعالیت کشاورزی، به ویژه کشت برنج مسئول عمده تخریب جنگلهای طبیعی در شمال ایران است. این پژوهش به منظور بررسی اثر تبدیل جنگل طبیعی به شالیزار بر برخی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک و تعیین حساسترین این پارامترها به آشفتگی یک اکوسیستم انجام گرفت. همچنین در این مطالعه برای ایجاد حداقل مجموعه داده از پارامترهای فیزیکی و شیمیایی اندازهگیری شده، از روش تجزیه به مؤلفه اصلی، استفاده گردید. لذا دو کاربری )جنگل طبیعی و شالیزار( در استان گیلان انتخاب و نمونهبرداری از 5 عمق ) 20-0 ، 40-20 ، 60-40 ، 80-60 و 100 - 80 سانتیمتر( در سه تکرار صورت پذیرفت. بافت خاک، چگالی، رطوبت در گنجایش زراعی، رس قابلانتشار، میانگین وزنی قطر خاکدانه، پ. هاش، هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم، کربن آلی، نیتروژن کل، ظرفیت تبادل کاتیونی، کربوهیدراتهای قابل عصارهگیری با اسید و کربوهیدراتهای قابلعصارهگیری با آب داغ در هر عمق تعیین و نتایج بهصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاٌ تصادفی بررسی گردید. نتایج نشان داد با تغییر کاربری اراضی از جنگل بکر به شالیزار بهطور میانگین در کل خاکرخ چگالی ظاهری ( 15 درصد( و رس قابلانتشار ) 33 درصد( افزایش یافت. درحالیکه میانگین وزنی قطر خاکدانه ) 76 درصد(، محتوای کربن آلی ) 57 درصد(، نیتروژن کل ) 53 درصد( و ظرفیت تبادل کاتیونی ) 31 درصد( کاهش یافت. شاخص حساسیت (SI) نشان داد که در بین پارامترهای فیزیکی و شیمیایی به ترتیب میانگین وزنی قطر خاکدانه و کربن آلی در مقایسه با سایر پارامترها به تغییر کاربری اراضی حساستر بودند. استفاده از تجزیه و تحلیل مؤلفههای اصلی (PCA) در این مطالعه نشان داد که چهار عامل تقریباً بیش از 90 درصد واریانس را در مقادیر میانگین وزنی قطر خاکدانه، کربن آلی، چگالی، درصد رطوبت در ظرفیت مزرعه، کربوهیدراتهای قابلعصارهگیر با اسید و کربوهیدراتهای قابلعصارهگیر با آب داغ توجیه نمودند. این پارامترها بیشترین برآورد اشتراکی بودن را نشان دادند و درصد رس کمترین اهمیت نسبی در بین تخمین مقادیر اشتراک را نشان داد.
