این مقاله پس از برجسته نمودن چیستی رسالت اجتماعی دانشگاه جستجوگر حقیقت (هومبلتی) به واکاوی نسبت این رسالت با کنشگریانسانی خواهد پرداخت. به منظور دستیابی به این مقصود، بیشتر روش تحلیل فلسفی استنتاج به کار گرفته شد. روشن نمودن معنای معیار از رسالت اجتماعی دانشگاه، نخستین گام مقاله است. گام بعدی با تکیه به این معیار به بازخوانی رسالت اجتماعی این ایده دانشگاهی خواهد پرداخت. تار و پود این بخش، بیشتر، قسمتی از اندیشههای اصلی فیشته و هومبلت، دو ایدهپرداز نهاد دانشگاه در عصر روشنگری خواهد بود. یافتن مولفههای اصلی کشنگری انسانی در این ایده و نسبت آن با این مقوله گام اصلی مقاله را در بر خواهد گرفت. دستاورد مقاله نشان میدهد که گسترش فرهیختگی در اجتماع و اعتلای فرهنگ اخلاقی ملت، به عنوان رسالت اجتماعی این ایده، بدون توجه به کنشگریانسانی، امری ناشدنی خواهند بود. فراتر از این، به نظر میرسد در این ایده، اصلیترین نمود کنشگری آدمی را باید در رسالت اجتماعی آن جست؛ تا جایی که میتوان از در همتنیدگی استوار این دو سخن به میان آورد. ذکر پارهای از دلایل ماندگاری این ایده و اشاره به شماری از ظرفیت های الهامبخش آن، که میتواند در ایدهپردازیهای نو درباره نهاد دانشگاه در ایران کارگر باشد، بخش پایانی مقاله را در بر خواهد گرفت.
