علی نوری

این مقاله به هدف معرفی و توصیف اشکال مختلف نرم افزارهای تحلیل داده های کیفی و نحوه بهره-گیری از آنها در مطالعات کیفی نگاشته شده است. بسته های نرم افزاری کیفی مجموعه ای از برنامه-ها هستند که به منظور مدیریت و سازماندهی داده ها مورد استفاده قرار می گیرد. این نرم افزا رها با گذر زمان و طی سیر تکاملی خود، فراتر از کُدگذاری و بازیابی پیش رفته و اکنون برای ساخت الگوهای مفهومی و نقشه های گرافیکی از یافته ها نیز استفاده می شوند. نرم افزار تحلیل داده های کیفی را می توان به عنوان جعبه ابزاری توصیف نمود که به کاربران در جهت سازماندهی و ثبت مفاهیم و مقوله ها از داده ها و همچنین در دسترسی و بازیابی به اطلاعات ثبت شده و سازماندهی شده کمک می کند. نرم افزارهای‎ ‎تحلیل‎ ‎داده های‎ ‎کیفی‎ ‎موسوم‎ ‎به QDAS متفاوت‎ ‎از‎ ‎نرم افزارهای‎ ‎تحلیل‎ ‎داده های‎ ‎کمی‎ ‎مانند SAS، SPSS و ... ‎ ‎می باشند‎ ‎و‎ ‎از‎ ‎اصول‎ ‎و‎ ‎قواعد‎ ‎یکسانی برای‎ ‎تحلیل‎ ‎داده ها‎ ‎پیروی‎ ‎نمی کنند. اما اگرچه ‎این‎ ‎نرم‎افزارها‎ ‎اصول‎ ‎و قواعدی خاص برای تحلیل داده ها ارائه نمی دهند، ولی با نظارت بر مسیر انجام پژوهش (جمع آوری داده ها، مدیریت و سازماندهی داده ها،‎ ‎ارائه‎ ‎گزارشها‎ ‎و ...) به‎ حجم گسترده و ‎وضعیت‎ ‎گاه‎ ‎آشفته‎ ‎داده های مطالعه کیفی‎ ‎ ‎سامان‎ ‎می بخشند. امروزه اشکال مختلفی از نرم افزارهای تحلیل داده های کیفی وجود دارد که هر کدام دارای امکانات و قابلیت هایی خاص هستند و برای تحلیل انواع خاصی از داده ها مناسب هستند. در این مقاله تعدادی از انواع متداول آنها به صورت مختصر توصیف شده اند.