مقدمه: استخراج موازین و معیارهای حقوقی مرتبط با زندگی تحصیلی دانش آموزان ضرورتی انکارناپذیر است که میتوان آن را یکی از حوزههای مغفول در نظام تربیتی ایران قلمداد کرد. در همین راستا، هدف اصلی پژوهش حاضر استخراج حقوق اساسی دانش آموز در نظام حقوقی ایران است تا با اتکای به آن، وظایف، تعهدات و مسئولیتهای معلمان، مسئولان مدرسه و سایر افراد دست اندرکار تربیت دانش آموزان شناسایی و معرفی شوند. روش کار: پژوهش حاضر مطالعه ای کیفی است که با بهرهگیری از روش تحلیل محتوای کیفی از نوع طبقه بندی استقرایی انجام شده است. نتایج: تدوین حقوق دانش آموز بنابراین یک ضرورت انکار ناپذیر بوده که در این مطالعه به آن پرداخته شد و نتیجۀ آن منجر به استخراج چهارده اصل اساسی گردید. بحث و نتیجه گیری: اصول استخراج شده چهارده گانه بر اساس میزان استناد در منابع قانونی مورد مطالعه در سه دستۀ تصریح شده در قوانین رسمی (مشتمل بر دسترسی به آموزش رایگان، تسهیلات تربیت بدنی و برخورداری از آموزش عالی)، تأیید شده در قوانین رسمی (مشتمل بر تأمین اجتماعی، آزادی انتخاب نوع و شیوه آموزش، ارتقای سطح دانش و آگاهی عمومی، آموزش به زبان مادری، امنیت تحصیلی، برخورداری از حقوق مساوی و آزادی فعالیتهای سیاسی و اجتماعی-فرهنگی) و تصریح شده در قوانین آموزش و پرورش (مشتمل بر پرورش خلاقیتهای هنری، ارتقای امکانات و فرصتهای مناسب اوقات فراغت، هدایت و راهنمایی تحصیلی و تسهیل شرایط آموزش کودکان با نیازهای ویژه) طبقه بندی شده اند. پیشنهاد میشود در مطالعات آینده الگوی مفهومی استخراج شده از نگاه صاحبنظران و متخصصان حقوقی و تربیتی مورد واکاوی قرار بگیرد و با اعمال نظرات آنان تعدیل و اصلاح شود.
