علیرضا شایگان فر

گل اروانه اورامانی (Hymenocrater longiflorus Benth.) متعلق به تیره نعناعیان (Lamiaceae)، از گیاهان دارویی و معطر بومی ایران است. این گیاه دارای خواص ضد میکروبی، ضد قارچی و ضد اکسایشی بوده و در طب سنتی در درمان بیماری­های پوستی استفاده می­گردد. در این پژوهش، شاخساره گیاه مذکور از رویشگاه طبیعی آن جمع­آوری و سپس اسانس اندام­های مختلف آن (برگ، گل و ساقه) با روش تقطیر با آب به کمک دستگاه کلونجر استخراج گردید. آنالیز اسانس­ها به کمک دستگاه­های کروماتوگرافی گازی متصل به اسپکتروفتومتر جرمی (GC/MS) و کروماتوگرافی گازی مجهز به آشکارساز یونیزاسیون شعله­ای (GC/FID) انجام گرفت. نتایج نشان داد که میزان اسانس برگ (4/0%) به مراتب بیش­تر از گل (2/0%) و ساقه (2/0%) بود. در هر سه اندام، سزکوئی­ترپن­ها بخش عمده­ی اسانس را تشکیل می­دادند. بیش­ترین میزان مونوترپن­های هیدروکربنه (11/20%)، مونوترپن­های اکسیژنه (36/17%)، سزکوئی­ترپن­های هیدروکربنه (69/50%) و سزکوئی­ترپن­های اکسیژنه (89/27%) به ترتیب در اسانس اندام­های ساقه، برگ، گل و ساقه مشاهده گردید. ترکیبات غالب اسانس برگ به ترتیب بتاالمول، بی­سیکلوسزکوئی فلاندرن، آلفاپینن و 1و8-سینئول بودند. بی­سیکلوسزکوئی فلاندرن، بتاالمول، بتاکالارن و لینالول بخش عمده اسانس گل را تشکیل می­دادند و بتاالمول، بی­سیکلوسزکوئی فلاندرن، آلفاپینن و سابینن بیش­ترین میزان را در اسانس ساقه داشتند. تنوع مشاهده شده در میزان و ترکیبات تشکیل دهنده­ اسانس اندام­های مختلف گل اروانه اورامانی می­تواند ما را در شناسایی و بهره­برداری از ژنوتیپ­های مطلوب در راستای اهلی­سازی، کشت و کار و اصلاح این گیاه یاری نماید.