علیرضا شایگان فر

این آزمایش روی نهال‌های ریشه‌دار انگور رقم یاقوتی (Vitis vinifera L.) به صورت فاکتوریل (3×3) در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ملایر در بهار و تابستان سال 1401 اجرا شد. در مرحله 15 برگی تاک‌ها تحت سه تیمار پرتو فرابنفش B به ترتیب ذیل قرار گرفتند تیمار اول (شاهد): نور طبیعی، تیمار دوم (متوسط): 98/5 کیلو ژول بر متر مربع در روز (برابر با 55/0 وات در متر مربع به مدت 3 ساعت) و تیمار سوم (شدید): 66/9 کیلو ژول بر متر مربع در روز (برابر با 55/0 وات در متر مربع به مدت 5/4 ساعت). این تیمارها تحت طول روز طبیعی موجود در گلخانه در خرداد ماه به مدت 3 روز روی گیاهان اعمال شد. بعد از اعمال تیمارهای پرتو فرابنفش B ، یک گروه از گلدان‌ها در گلخانه (دمای ºC1±24) نگهداری و گروه دیگری از گلدان‌ها (تاک‌های شاهد و تیمار شده با پرتو فرابنفش B) جهت اعمال تنش سرما به اتاقک سرماساز منتقل و تحت دمای 4 و 4- درجه سانتی گراد (مدت 6 ساعت در هر دما) قرار داده شد. بر اساس نتایج بیشترین و کمترین محتوای کلروفیل کل مربوط به تیمار بدون پرتودهی و دمای C°24 و تیمار پرتودهی شدید و دمای C°4- بود. بیشترین و کمترین محتوای کاروتنوئید مربوط به تیمار شدید پرتو فرابنفش B و دمای C°24 و تیمار بدون پرتودهی و دمای C°24 بود. محتوای نسبی آب در تیمارهای بدون پرتو و دمای C°24 بیشترین و در تیمار پرتودهی متوسط و دمای C°4- کمترین بود. بیشترین و کمترین درصد نشت الکترولیت‌ها در تیمارهای بدون پرتودهی و دمای C°4- و تیمار بدون پرتودهی و دمای C°24 مشاهده گردید. محتوای مالون‌دی‌آلدئید و پراکسیدهیدروژن تاک‌های تحت تیمار شدید پرتو فرابنفش B تحت دمای C°4- بیشترین و تیمار بدون پرتودهی و دمای C°24 کمترین بود. بیشترین محتوای قند محلول و پروتئین محلول در گیاهان تحت تیمارهای پرتودهی شدید و دمای C°4- و کمترین مقدار این ترکیبات در تیمار بدون پرتو فرابنفش B و C°24 مشاهده گردید. محتوای پرولین در تیمارهای پرتودهی شدید و دمای C°4 بیشترین و تیمار بدون پرتو و دمای C°24 کمترین بود. بیشترین و کمترین فعالیت آنزیم آسکوربات‌پراکسیداز در تیمارهای پرتودهی شدید و دمای C°4 و پرتودهی متوسط و دمای C°4- مشاهده گردید. فعالیت آنزیم‌های گایاکول‌پراکسیداز و کاتالاز در گیاهان تحت تیمار متوسط پرتودهی و دمای C°4 بیشترین و تیمار بدون پرتودهی و دمای C°4- کمترین بود. بیشترین و کمترین محتوای فنول و فلاونوئید کل مربوط به تاک‌هایی بود که به ترتیب با پرتو شدید فرابنفش B همراه با دمای C°4 و بدون پرتودهی همراه با C°24 تیمار شده بودند. در کل می‌توان نتیجه گرفت که تیمار متوسط پرتو فرابنفش B از طریق انگیزش سامانه‌های آنتی اکسیدانی، تجمع ترکیبات جاذب پرتو فرابنفش B و اسمولیت های سازگاری در گیاه منجر به افزایش توان تحملی آنها در مواجهه با دمای سرمازدگی شد ولی تاثیری بر تحمل به یخ زدگی نداشت. تیمار شدید پرتو فرابنفش B هم در دمای معمولی و هم در دماهای پایین باعث آسیب به غشاءهای سلولی و نکروز برگ شد.