بهناز عطائیان

چکیده سابقه و هدف تعیین میزان ماده آلی پوشش گیاهی مراتع برای پایش وضعیت مرتع و اصلاح و توسعه مراتع ضروری است. اﺳﺘﻔﺎده از داده های ﻣﺎﻫﻮاره ﺎی اﻣﻜﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ میﺳﺎزد. در این تحقیق سعی شده است برآوردی از کربن آلی پوشش گیاهی بر اساس ارزیابی های میدانی و شاخص‌های سنجش از دور در مراتع منطقه حفاظت شده لشگردر، ملایر صورت گیرد. به علت سهولت دسترسی سری‌های زمانی داده ماهواره لندست در این تحقیق سعی شد تخمین کربن آلی پوشش گیاهی با استفاده از داده ماهواره لندست ۸ سنجنده OLI صورت گیرد. مواد و روشها نمونه‌برداری صحرایی در 8 خرداد ماه سال 1395 از مراتع منطقه حفاظت شده لشگردر صورت گرفت. فرم رویشی غالب این مراتع علفی بوته ای بوده و گونه های خانواده Asteraceae بیشترین فراوانی را در این منطقه حفاظت شده دارند در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ۴۰ ﻧﻘﻄﻪ بطور ﺗﺼـﺎدﻓﻲ بعنوان مرکز پلاتهای نمونه برداری از زیتوده گیاهی اﻧﺘﺨﺎب ﺷدند. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺬف ﺧﻄﺎی ناشی از دقت GPS، ضریب دو برابر اندازه پیکسل اعمال شد و پلاتهای ۳۰×۳۰ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻌﻲ ﺑﺮای نمونه برداری ﻣﻴﺪاﻧﻲ انتخاب شدند. ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﺎط ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ، ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺮاﻛـﺰ ﭘﻼتﻫﺎ درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ شدند و سپس از زﻳـﺮ پلات های ۱×۱ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺘﻔﺎده شد. با نشانه‌گذاری در ﻣﺮﻛﺰ ﭘﻼت، نمونه‌های مرکب زیتوده هوایی از نقطه مرکزی و چهار گوشه پلات اصلی تهیه شدند. نمونه‌ها پس ازکدگذاری جهت انجام مراحل آزمایشگاهی به آزمایشگاه علوم مرتع، دانشگاه ملایر منتقل شدند. میزان کربن آلی پوشش گیاهی پس از اینکه در معرض هوا خشک شدند، به روش سوزاندن در کوره (LOI) اندازه گیری شد. شاخصهای پوشش گیاهی از تصاویر ماهوارهای لندست 8 سنجنده OLI (براساس سیستم جهانی WGS84 در گذر166و ردیف 36) که شامل اطلاعات رقومی باندهای1 تا 7 با قدرت تفکیک مکانی30 میباشد، استفاده شد و شاخصهای سبزینگی و RVI, NDVI, IPVI, DVI, WDVI, ARVI, SAVI, TSAVI, BI, OSAVI, GEMI, EVI, LAI, GARI از تصاویر لندست استخراج شدند. نتایج ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺍﺯ ﻣﻘﺎیسه ﺩﺍﺩﻩ ﻫﺎﻱ کربن آلی ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻱ پوشش گیاهی با کربن آلی محاسباتی پوشش گیاهی، تنها شاخص GARI می تواند کربن آلی پوشش گیاهی را برآورد کند. بهترین مدل ارائه ‌شده با استفاده از شاخص GARI برای کربن آلی پوشش گیاهی به صورت GARI 38/1 + 4/5 = OC با ضریب تبیین 13/0‌= R2و 7/0‌= RMSE به ‌دست‌آمد. از این نتایج میﺗﻮﺍﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺘﻨﺘﺎﺝ کرد که ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎی ﺳـﻨﺠﺶ از دور ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ، ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻜﻤﻞ روشﻫـﺎی ﻣﻴـﺪاﻧﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ. در اﻧﺘﺨـﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ روش ﻧﻮع ﺳﻨﺠﻨﺪه، ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و آﮔﺎﻫﻲ از ﻧﻮع و ﻣﻴﺰان ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻧـﻮع ﻛـﺎرﺑﺮیﻫـﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد. ﺑﺮاﺳـﺎس ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻـﻞ ﻛـﺎرﺑﺮد ﻧﺴﺒﺖﻫﺎی ﺑﺎﻧﺪی، اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻬﺘﺮی را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻚﺑﺎﻧﺪﻫﺎ در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮای اﻳـﻦ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻛـﺎرﺑﺮد ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻬﺘﺮی در ﺗﺸـﺨﻴﺺ و ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﻣﻴـﺰان ﭘﻮﺷـﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲ-دﻫﻨﺪ. ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﻧﺘﺨـﺎب ﻣﻨﺎﺳـبترین روش ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺑـﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴـﺰان ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد ﺗﺎ بتوان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎراﺗﺮﻳﻦ ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎ و آﻧﺎﻟﻴﺰﻫﺎی ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه و اراﺋﻪ ﻣﺪلﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﭘـﺎﻳﺶ و ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ و ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺑـﺎ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺎت ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ. نتیجه گیری با توجه به نتایج بدست آمده میتوان بیان نمود که شاخص GARI ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ میزان کربن آلی پوشش گیاهی منطقه ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻬﺘﺮﻱ ﺭﺍ ﺍﺭﺍﺋﻪ داده است ﻭ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺁن ﺭﺍ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﺎخص ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻬﺖ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ کربن پوشش ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻮﺩ. ﻫﺮ ﺷﺎﺧﺼﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻳﺎ ﻳﻚ ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺟﻮاب دﻫﺪ. تکرار زمانی مطالعات و افزایش حجم نمونه با توجه به ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣـﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، آﮔﺎﻫﻲ از ﻧﻮع و ﻣﻴﺰان ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ در تعیین شاخصﻫﺎی مناسب پیشنهاد میشود.