بهناز عطائیان

مطالعات ژئوشیمیایی رسوبات پیکره های آبی مانند رودخانه ها، مصب ها و بستر دریاها، می تواند گام مؤثری برای یافتن منشأ رسوبات، الگوی پراکنش عناصر و ارزیابی زیست محیطی وضعیت آلاینده ها برای مدت موجود در یک منطقه باشد. رسوبات، محل نهایی تجمع فلزات سنگین در محیط آبی اند، اما تحت شرایطی می توانند خود به عنوان منبع آلودگی در آب عمل کنند. ورود فلزات سنگین به منابع آبی از طرق مختلف، باعث ایجاد مخاطراتی از قبیل مسمویت، سرطان زایی و غیره در بدن موجودات زنده می شود. برای مطالعه فلزات سنگین در تالاب هشیلان نمونه برداری از رسوبات سطحی 5 ایستگاه (شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز) و در هر ایستگاه با 3 تکرار از لایه سطحی (10-0سانتی متر) و به فاصله تقریبی 1 متر از هم در مهر ماه 1393 برداشت شد. جهت تعیین غلظت کل فلزات رسوب از روش تیزاب سلطانی (Direct Aqua Regia) و جهت آنالیز غلظت فلزات سنگین در بخش های ژئوشیمیایی رسوب از روش استخراج پی در پی استفاده شد. آماده سازی نمونه ها با ترکیب 4:1 اسید نیتریک به اسید پرکلریک به کمک دستگاه هضم کننده انجام گرفت و میزان غلظت فلزات سنگین نیز با دستگاه جذب اتمی تعیین شد. نتایج تجزیه و تحلیل رسوبات نشان داد که میانگین غلظت کل مس، سرب و آهن به ترتیب 18.57، 6.95 و 379.24 میکروگرم بر گرم می باشد. نتایج استخراج پی در پی نیز که به منظور تعیین غلظت فلزات سنگین در بخش های مختلف ژئوشیمیایی و در چهار مرحله انجام شد نشان داد که غلظت فلزات سنگین در بخش های مختلف رسوب و در همه ایستگاه ها از غلظت کم به زیاد به ترتیب عبارتند از: مس: تبادلی< اکسیدهای آهن و منگنز< آلی< پایدار. سرب: تبادلی< اکسیدهای آهن و منگنز< آلی< پایدار و آهن: تبادلی< اکسیدهای آهن و منگنز< آلی< پایدار. غلظت کلی فلزات در رسوبات سطحی منطقه مورد مطالعه در مقایسه با استانداردهای جهانی SQGs و NOAA برای دو فلز سرب و آهن مقدار بیشتری را نشان می دهد. مقایسه نتایج با کد ارزیابی ریسک در پژوهش حاضر فلز مس را بین دو محدوده Low risk تا Medium risk، فلز سرب را در محدوده ی Low risk و فلز آهن را در محدوده ی No risk نشان داد؛ بنابراین از نتایج می توان استنباط کرد که فلزات مورد بررسی برای محیط زیست محلی کم خطر هستند. نتایج بدست آمده از سهم فلزات در بخش های مختلف ژئوشیمیایی رسوبات حاکی از منشا غالب طبیعی برای دو فلز سرب و آ