بختیار فتاحی

ورک از خطرناکترین گونه های مهاجم گیاهی است که خسارت اکولوژیکی و اقتصادی زیادی به اراضی زراعی و مرتعی وارد می کند. با توجه به قدرت تکثیر زیادی که دارد عرصه را اشغال و سایر گونه ها را حذف می کند. به دلیل خاردار بودن مورد چرای دام قرار نمی گیرد. ضمن خالص سازی اکوسیستم، تنوع زیستی، غنا گونه ای و تولید علوفه را به حداقل ممکن می رساند. بنابراین ضرورت این تحقیق در مورد روش های مبارز با این گیاه مهاجم بیش از پیش نمایان می شود زیرا تاکنون تحقیقی علمی در این زمینه صورت نگرفته است. برای انجام این تحقیق، بخشهایی از منطقه حفاظت شده "لشکردر" ملایر که دارای پوشش قابل توجهی از این گونه بود شناسایی گردید که عمدتا شامل مراتع کم شیب در معرض چرای مفرط، مراتع تخریب شده و اراضی رها شده بود. بر اساس معیارهای پوشش و تراکم ورک، قابلیت در دسترس بودن (پایش تغییرات)، امکان استفاده از ماشین الات و تجهیزات، سایت های مطالعاتی انتخاب شدند. انتخاب سایت ها به نحوی بود که از نظر عوامل محیطی و اکولوژیکی (تراکم و درصد پوشش گونه مورد مطالعه، زمین شناسی، خاکشناسی، توپوگرافی، بارندگی و ... ) شرایط یکسان یا مشابه داشته باشند تا این عوامل اثر معنی داری بر نتایج حاصل از اجرای تیمارهای کنترل گونه نداشته باشند. تیمارهای اعمال شده عبارتنداز: 1) تیمار مکانیکی شامل قطع کردن از سطح خاک، شخم سطحی، شخم عمقی همراه با کشت یونجه دیم، ب) تیمار آتش سوزی شامل سه شدت کم، متوسط و زیاد ج) تیمار علف کش در آنها اعمال گردید. هر یک از سطوح تیمارها با 3 تکرار و 1 شاهد برای هر تیمار انجام شد (در مجموع 27 سایت) و مساحت هر تکرار m2 1000 تعیین گردید. نمونه برداری پوشش گیاهی به روش تصادفی با استفاده از پلات m2 5/1 به تعداد 15 عدد در هر سایت انجام شد (در مجموع 405 پلات) و فاکتورهای درصد پوشش و تراکم ورک و ... در پلات ها یادداشت گردید و بایومس گونه نیز به روش قطع و توزین اندازه گیری شد. در هر سایت به صورت تصادفی 3 پروفیل (در مجموع، 81 پروفیل)، در مرکز نمونه برداری پوشش گیاهی، به عمق 30 سانتی متر (عمق مؤثر خاک بر گیاه)، حفر گردید و از هر پروفیل یک نمونه خاک ترکیبی برداشت شد و خصوصیات آن در آزمایشگاه اندازه گیری شد. کلیه اندازه گیری-ها تا 3 سال بعد از اجرای تیمارها ادامه داشت. نتایج نشان داد که ورک در اثر تیمارهای آتش سوزی و سم-پاشی و شخم