بختیار فتاحی

مایکوریزا یک ارتباط همزیستی بین گیاهان و برخی قارچ­ های خاکزی است که نقش مهمی در تولید پایدار محصولات کشاورزی، حاصل خیزی خاک و احیا مراتع دارد. در چندین سال گذشته تمایل به استفاده از قارچ­ های مایکوریزا در عملیات کشاورزی و محیط زیستی، به سبب نقش آنها در بهبود رشد و سلامت گیاه، حاصلخیزی خاک و افزایش پایداری دانه­ های خاک افزایش پیدا کرده است. در این پژوهش، با هدف بیان قابلیت های استفاده از قارچ­های مایکوریزا در احیا و اصلاح مراتع، اثر مایه­ زنی دو گونه مایکوریزای آربوسکولار، Rhizophagus intraradices و Funneliformis mosseae، بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه علف گندمی بلند (Agropyron elongatum) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با اعمال دو تیمار و بیست تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ملایر انجام شد. ویژگی­های مورفولوژیکی گیاهان مانند طول ساقه، وزن تر و خشک اندام هوایی و ویژگی ­های فیزیولوژیکی گیاهان شامل محتوای رنگدانه­ های فتوسنتزی، محتوای فنول کل و محتوای عناصر نیتروژن، پتاسیم و فسفر اندازه ­گیری شد. نتایج نشان داد هر دو گونه مایکوریزا، به ویژه گونه R. intraradices، قابلیت بالایی در همزیستی و بهبود ویژگی­ های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی مورد نظر در گیاهان دارند. به عبارت دیگر گونه F. mosseae منجر به بهبود صفات مورفولوژیکی مانند طول ساقه، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی، به ترتیب به میزان 318، 240 و 220 درصد شده است. همچنین این قارچ، محتوای فنول، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتن را در گیاهان مایه ­زنی شده به ترتیب به میزان 134، 131، 162، 181،172، 178، 174 و 175 درصد افزایش داده است. از سویی دیگر، گونه R. intraradices، صفات طول ساقه، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی را به ترتیب به میزان 474، 325 و 317 درصد بهبود بخشیده است و اثر افزایشی آن بر محتوای فنول، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتن، در گیاهان مایه ­زنی شده به ترتیب به میزان 153، 172، 163، 337،244، 251، 246 و 250 درصد بوده است. بنابراین گونه مایکوریزا R. intraradices به عنوان شریک بهتر برای همزیستی با گیاه علف گندمی بلند و اصلاح مراتع با پوشش غالب این گیاه توصیه می ­شود.