عیسی سلگی

مقدمه: آلودگی خاک با فلزات‌ سنگین ممکن است کیفیت خاک را تغییر دهد، زیرا این فلزات پایدارند و از لحاظ بیولوژیکی تغییر نمی‌کنند. این پژوهش با هدف بررسی غلظت، توزیع مکانی و ارزیابی ریسک فلزات‌ سنگین مس، روی، کروم و نیکل در خاک و برگ درختان پسته در منطقۀ کبوترخانۀ شهرستان رفسنجان در استان کرمان صورت گرفت. مواد و روش‌ها: نمونه‌برداری در یک عرصۀ پیوسته و به‌صورت سیستماتیک- تصادفی از عمق 0 تا 20 سانتی‌متر انجام گرفت. پس از آنالیز شیمیایی، غلظت فلزات‌ سنگین توسط دستگاه جذب اتمی (AAS) اندازه‌گیری شد. ارزیابی ریسک آلودگی به فلزات‌ سنگین توسط فاکتور غنی‌شدگی، Igeo و ریسک اکولوژیکی انجام گرفت. آنالیز واریوگرام و نقشۀ توزیع مکانی فلزات سنگین در خاک توسط نرم‌افزار Arc GIS 9.3 و روش کریجینگ بررسی شد. یافته‌ها: میانگین غلظت فلزات‌ سنگین در نمونه‌های خاک برای کروم 91/20، مس 11/12، روی 2/53 و نیکل 32/29 میلی‌گرم بر کیلوگرم بود. در نمونه‌های برگ، مس 91/0 و روی 78/13 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌دست آمد. نیکل و کروم در نمونه‌های برگ تشخیص‌پذیر نبودند. براساس استاندارد WHO و FAO میانگین غلظت فلزات‌ سنگین در نمونه‌های خاک و برگ کمتر از حد استاندارد بود. همچنین نتایج ارزیابی ریسک آلودگی نشان داد که خاک منطقه از نظر غلظت فلزات‌ سنگین در طبقۀ غنی‌شدگی و ریسک کم قرار دارد. نقشه‌های توزیع مکانی برای مس و روی روند افزایشی و برای کروم روند کاهشی به ‌سمت شمال منطقه نشان دادند. عنصر نیکل در شمال منطقه دارای بیشترین غلظت بود. نتیجه‌گیری: بیشترین تجمع مس در برگ درخت پسته در نواحی نزدیک جاده مشاهده شد. تجمع روی در برگ درختان نیز در کل منطقه زیاد بود. به‌طور کلی غلظت فلزات‌ سنگین در نمونه‌های خاک و برگ پسته کمتر از حد استاندارد ایمن بود.