عیسی سلگی

امروزه افزایش بی رویه جمعیت و گسترش صنایع گوناگون باعث آلوده شدن محیط زیست به فلزات سنگین شده است. از این رو بررسی و پایش فلزات سنگین در خاک به دلیل وابستگی زندگی انسان و سایر موجودات به آن، امری ضروری است. این پژوهش با هدف ارزیابی غلظت فلزات سنگین (سرب و روی) ‎ ‎در خاک اراضی کشاورزی اسلام آباد غرب طراحی شد. از دیگر اهداف این پژوهش استفاده از کرم خاکی معمولی به عنوان شاخص زیستی فلزات سنگین بود. بدین منظور، محدوده مورد مطالعه (جنوب شرقی شهر اسلام آباد غرب) با استفاده روش نمونه بردای سیستماتیک - تصادفی به شبکه های 25/1 در 25/1 کیلومتر تقسیم شد و 50 نمونه خاک مرکب (عمق 20-0 سانتی متر) برداشت شد. نمون های کرم خاکی هم از همه نقاطی که نمونه های خاک برداشت شده بودند جمع آوری شدند. استخراج فلزات سنگین از نمونه های خاک و کرم خاکی به روش هضم اسیدی انجام شد. غلظت فلزات سنگین در نمونه ها توسط دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. با استفاده از روش های استاندارد ویژگی های فیزیکی - شیمیایی نمونه های خاک از قبیل مواد آلی، بافت خاک، هدایت الکتریکی و pH اندازه گیری شد. بر اساس یافته ها، میانگین غلظت کل فلزات سنگین در خاک زمین های کشاورزی اسلام آباد غرب به ترتیب 21/68 میلی گرم بر کیلوگرم برای سرب و 44/131 میلی گرم بر کیلوگرم برای روی به دست آمد. احتمال می رود که منبع فلزات سنگین در خاک زمین های کشاورزی اسلام آباد غرب، ناشی از استفاده از کودهای شیمیایی و دامی باشد. همچنین میانگین غلظت کل سرب و روی در کرم خاکی معمولی به ترتیب 89/331 و 21/94 میلی گرم بر کیلوگرم اندازه گیری شد. همچنین بر اساس یافته های به دست آمده از ویژگی های خاک میانگین pH 68/7، هدایت الکتریکی 21/0 دسی زیمنس بر متر و ماده آلی 46/2 درصد بود. کلاس های بافت خاک رسی و رسی لومی بود. محاسبه شاخص انباشت زیستی نشان داد که این شاخص برای روی در بیشتر سلول ها کمتر از یک و برای سرب در همه ی سلول- ها بیشتر از یک است. با توجه به نتایج محاسبه فاکتور انباشت زیستی می توان نتیجه گیری کرد که گونه کرم خاکی معمولی توانایی انباشت سرب را در بدن خود دارد بنابراین می توان از گونه کرم خاکی معمولی ( Lumbricus terrestris )، به عنوان شاخص زیستی مناسبی، جهت ارزیابی آلودگی خاک به سرب استفاده کرد.