فرهاد قاسمی آقباش

فلزات سنگین از آلاینده های خطرناک زیست محیطی هستند که بیشتر آنها حتی در مقادیر کم سمی و خطرناک هستند. به همین دلیل انسان همواره به دنبال راه های مناسبی برای کاهش میزان آنها می باشد. در این میان زیست پالایی گیاهی به عنوان یکی از مهمترین روشها برای کاهش آلودگی فلزات سنگین شناخته شده است. به همین جهت در مطالعه حاضر، به بررسی توان زیست پالایی گونه های درختی چنار، زیان گنجشک و کاج، در میزان انباشت فلزات سنگین کادمیوم، نیکل، سرب و روی در پارک های شهری شهر همدان پرداخته شد. بدین منظور در پارکهای مختلف شهر همدان (تعداد پارکها 11 پارک) از خاک رویش، پوست، برگ درختان چنار، زبان گنجشک و کاج نمونه برداری صورت گرفت. و پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه و هضم آنها غلظت فلزات با دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. یافته ها نشان داد، میانگین غلظت کل کادمیوم، نیکل، سرب و روی به ترتیب به صورت54/5، 93/46، 38/18 و 75/70 میلی گرم بر کیلوگرم بود. مقایسه غلطت فلزات سنگین میانگین جهانی خاکها شهرها نشان داد که غلظت بدست آمده برای فلزات کادمیوم و نیکل بیشتر از میانگین جهانی خاک ها است. رابطه ی همبستگی بین غلظت فلزات سنگین در خاک رویش درختان (چنار، زبان گنجشک و کاج) با میزان غلظت موجود در برگ آنها نشان داد که بین آنها همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. همچنین نتایج بررسی رابطه ی همبستگی بین غلطت عناصر سنگین در خاک با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آن ها نشان که بین غلطت فلزات در خاک و ویژگی های آن نظیر pH، هدایت الکتریکی، مواد آلی همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. علاوه بر این نتایج بدست آمده از مقایسه غلظت فلزات موجود در خاک رویش و اندام های گونه های درختی با استانداردها جهانی در سطح معنی داری 5 درصد نشان داد، غلظت عناصر در خاک رویش نسبت به استانداردهای مورد بررسی بیشتر است، اما غلظت آنها در اندام های برگ و پوست، در مقایسه با استانداردهای جهانی نشان داد؛ فقط غلظت فلز کادمیوم در هر سه گونه، غلظت نیکل در گونه چنار، نسبت به حد مجاز این استاندارد بالاتر می باشد، اما برای دو فلز سرب و روی در هر سه گونه و نیکل در دو گونه زبان گنجشک و کاج تهرانی در محدوده حد مجاز استاندارد می باشد. همچنین نتایج بررسی فاکتور تلغیظ زیستی نشان داد که در بین گونه های مورد مطالعه گونه چنار شاخص زیستی مناسب تری برای ردیابی فلزات