فرهاد قاسمی آقباش

آتش سوزی در جنگل ها و مراتع باعث نابودی بخش عظیمی از منابع طبیعی می شود. از آنجا که عوامل متعددی در وقوع حریق نقش دارند، پیش بینی دقیق زمان و مکان وقوع آتش سوزی امری دشوار است اما با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی می توان به صورت مکاندار، نقاط دارای خطر بالای آتش سوزی را شناسایی کرده و نظارت بیشتری بر آنها داشت. هدف از این تحقیق بررسی امکان تهیه نقشه پهنه بندی خطر آتش سوزی جنگل با دقت بالا است. برای این منظور از سیستم های شبکه عصبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. عوامل اقتصادی- اجتماعی، اقلیمی، توپوگرافی و پوشش گیاهی به عنوان معیارهای مناسب برای بررسی وضعیت میزان خطر آتش سوزی این جنگل ها در نظر گرفته شدند و با استفاده از داده های تصاویر ماهواره ای، سامانه اطلاعات جغرافیایی و سیستم شبکه عصبی این معیارها مورد ارزیابی قرار گرفتند. از آنجا که تمام عوامل تأثیرگذار، به یک نسبت در وقوع و گسترش حریق نقش ندارند، از سیستم شبکه ی عصبی به منظور رتبه دهی و تعیین میزان اهمیت هر متغیر استفاده شد. بعد از جنگل گردشی و عملیات میدانی مختصات نقاط آتش سوزی شده در سال-های 1385 تا 1394 با کمک GPS برداشت شده و نقشه مناطق آتش سوزی تهیه گردید. سپس با بکارگیری روش سیستم شبکه عصبی (ANN) فاکتورهای مؤثر در بروز و انتشار آتش سوزی با یکدیگر مقایسه و وزن هر یک از عوامل که مبین میزان تأثیر آنها بود، محاسبه گردید. با توجه به مقادیرکمی وزن هر یک از عوامل، نقشهء وزنی هر عامل تهیه و در نهایت اقدام به تهیه نقشهء پهنه بندی خطر آتش سوزی با استفاده از لایه های وزنی و ضریب وزنی مربوط به هر یک از عوامل گردید. در نهایت پنج طبقهء خطر آتش سوزی جنگل از کاملا" ایمن با مساحت 46900 هکتار تا بسیار خطرناک با 19840 هکتار تهیه شد که 9 درصد شهرستان ایلام در محدوده بسیار خطرناک قرار گرفت. با توجه به نتایج، متغیر فاصله از مراکز جمعیتی با وزن 4/0 تأثیرگذارترین متغیر در ایجاد آتش سوزی در جنگل و متغیر ارتفاع با وزن 006/0 به عنوان کم اهمیت ترین متغیر در وقوع حریق و در نتیجه تخریب جنگل ها نقش دارند. براساس نتایج حاصل از ارزیابی صحت نقشه پهنه بندی خطر آتش سوزی با استفاده از ماتریس خطا، ملاحظه شد که نقشه تولید شده با صحت کلی 73/83 درصد دارای صحت بالایی می باشد. همچنین براساس مقدار ضریب توافق کاپا (77/0) بین نقشه تهیه