فرهاد قاسمی آقباش

تغییر رویشگاه منجر به بروز تفاوت­هایی در نرخ تجزیه و پویایی عناصر غذایی لاشبرگ­ها شده و اثرات زیادی بر عوامل کنترل­ کننده فرایند تجزیه دارد. در تحقیق حاضر نرخ تجزیه و پویایی عناصر غذایی سوزن­های نوئل در دو عرصه جنگل­کاری شده رویشگاه طبیعی و غیرطبیعی (استراسان سوئد و لاجیم ایران) به­مدت 363 روز ارزیابی شد. عناصر غذایی مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، منگنز و لیگنین براساس روش­های اندازه ­گیری استاندارد و همچنین متغیرهای حد نهایی، ضریب ثابت تجزیه و ظرفیت تولید هوموس از طریق روابط مربوط در هردو رویشگاه بررسی شد. غلظت­ های عناصر غذایی و لیگنین به­ طور مجزا در هر کشور و با استفاده از روش ­های اندازه­ گیری مشابه انجام گرفت. نتایج نشان داد که کیفیت اولیه سوزن­ها، به­ غیر از کلسیم و منگنز، در رویشگاه لاجیم (غلظت­ های عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم و منیزیم به ­ترتیب 63/12، 23/1، 85/9 و 51/1 میلی­ گرم در گرم ) بهتر از استراسان (غلظت­ های کلسیم و منگنز به ­ترتیب 4/13 و 38/1 میلی­ گرم در گرم) بود. الگوی پویایی عناصر غذایی سوزن­ها در دو رویشگاه در طی مدت زمان مطالعه مشابه هم بوده ولی در روز 363 از نظر غلظت­ های منگنز و فسفر اختلافات معنی ­داری در سطح اطمینان 95 درصد بین دو رویشگاه مورد بررسی مشاهده شد. میزان وزن باقی­مانده در دو رویشگاه در پایان دوره انکوباسیون اختلاف معنی­داری نشان نداد (رویشگاه لاجیم و استراسان به­ترتیب 69/77 و 92/78 درصد). ضریب ثابت تجزیه و ظرفیت تولید هوموس در رویشگاه لاجیم (به­ ترتیب 24/0 درصد در روز و 66 بخش) بیشتر از رویشگاه استراسان (به­ترتیب 1/0 درصد در روز و 55 بخش) بود. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که در رویشگاه لاجیم غلظت ­های فسفر و منگنز و در رویشگاه استراسان نیز غلظت­های لیگنین، منیزیم و کلسیم پیش­ بینی کننده نرخ تجزیه سوزن­ها هستند. در کل نتایج این پژوهش نشان داد که گونه نوئل در رویشگاه لاجیم از نظر تجزیه و پویایی عناصر غذایی سوزن­ها در مقایسه با رویشگاه طبیعی خود موفق عمل کرده و از این نظر می ­تواند در پروژه­ های جنگل­ کاری عرصه­ های کوهستانی هیرکانی مورد استفاده قرار گیرد.