حسین رضایی

این پژوهش به ارزیابی عملکرد اقتصادی و ‌محیط زیستی تولید فندق در استان گیلان با استفاده از روش هزینه‌یابی جریان مواد(MFCA) می‌پردازد. در این مطالعه، تفاوت‌های بین هزینه‌یابی سنتی (TCA) و MFCA بررسی شده و تأکید می‌شود کهMFCA با لحاظ‌کردن ارزش اقتصادی خروجی‌های منفی ‌محیط زیستی، ارزیابی جامع‌تری ارائه می‌دهد. محصول اصلی، تولید kg ha-1 450 فندق بود، اما خروجی‌های منفی شامل انتشار گازهای آمونیاک (NH₃) و اکسید نیترو (N₂O)، آلودگی آب ناشی از رواناب نیترات و فسفات، و انتشار آفت‌کش‌ها به خاک، آب و هوا نیز مشاهده شد. علاوه بر این، kg ha-1 22 فندق به دلیل ناکارآمدی در فرآیند تولید از دست رفت. هزینه کل منابع ورودی$ ha-1 242 برآورد شد. درآمد خالص حاصل از فروش فندق برابر با $ ha-13341 بود. اما هزینه خروجی‌های منفی مانند انتشارها، رواناب‌ها و هدررفت محصول معادل $ ha-1 207 محاسبه شد. در روش MFCA که خروجی‌های منفی را در محاسبات لحاظ می‌کند، ارزش ناخالص تولید (GVP) برابر با $ ha-1 3583 به‌دست آمد، در حالی که این مقدار در روش TCA معادل $ ha-1 3376 بود که نتیجه حاصل از روش MFCA بازتاب جامع‌تری از ارزش واقعی اقتصادی تولید است. به‌طور مشابه، بازده ناخالص (GR) و نسبت سود به هزینه (BCR) در MFCA بالاتر است که این موضوع عمدتاً به دلیل لحاظ کردن محصولات منفی به ارزش 207 دلار است. نتایج نشان داد که MFCA ابزار موثری برای شناسایی و کاهش هدررفت منابع و بهبود سودآوری است. که می‌تواند به‌طور هم‌زمان بهره‌وری اقتصادی و پایداری ‌محیط زیستی را در تولید فندق بهبود بخشد.