ایمان پژوهان

مقدمه: فعالیت‌های جوامع محلی از جمله دامداری ممکن است به‌طور مستقیم و غیرمستقیم سبب ایجاد تغییراتی در ویژگی‌های کیفی خاک شود. لذا ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﯽ اثرهای تردد دام بر ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ، ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و زﯾﺴﺘﯽ ﺧﺎک در یک مسیر دائمی تردد دام در قسمتی از جنگل‌های زاگرس (دلفان-لرستان) انجام گرفت. مواد و روش‌ها: نمونه‌برداری از خاک روی مسیر براساس طرح منظم تصادفی انجام شد. در مسیر مالرو با نقطه شروع تصادفی 10 قطعه‌نمونه یک مترمربعی با فواصل 100 متری پیاده شد. در هر قطعه‌نمونه سه نمونه خاک از عمق 15 سانتی‌متر جمع‌آوری شد. به موازات مسیر مورد بررسی، در عرصه جنگل (حداقل 100 متر فاصله از مرکز مسیر) 10 قطعه‌نمونه با فواصل 100 متری پیاده و نمونه‌های خاک جمع‌آوری شدند. ویژگی‌های فیزیکی (بافت و وزن مخصوص ظاهری خاک)، شیمیایی (کربن آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سدیم، واکنش و هدایت الکتریکی خاک)، زیستی (کرم‌های خاکی) و همچنین شاخص‌های تنوع گونه‌های گیاهی زیر اشکوب محاسبه شدند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که از نظر خصوصیات فیزیکی، بافت خاک در مسیر مالرو و عرصه جنگل یکسان است (بافت خاک شنی-لومی). در حالی‌که وزن مخصوص ظاهری اختلاف معنی‌داری نشان داد و مقدار آن در مسیر مالرو (2/2 گرم بر سانتی‌مترمکعب) بیشتر از عرصه جنگل (53/1 گرم بر سانتی‌مترمکعب) بود. مقادیر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کربن و مواد آلی در عرصه جنگل (به‌ترتیب 78/0، 40/2، 29/7، 82/5 و 78/10 درصد) بیشتر از مسیر مالرو (به‌ترتیب 67/0، 39/1، 46/5، 60/1 و 96/2 درصد) بود. در مقابل، مقادیر کلسیم و منیزیم خاک در مسیر مالرو (به‌ترتیب 29/0 و 00085/0 درصد) بیشتر از عرصه جنگل (به‌ترتیب 26/0 و 00082/0 درصد) بود. در خصوص واکنش خاک، هدایت الکتریکی و سدیم اختلاف معنی‌داری بین عرصه جنگل و مسیر مالرو مشاهده نشد. همچنین بررسی ماکروفون خاک نشان داد اختلاف معنی‌داری بین بیشتر مشخصه‌های ماکروفون بین عرصه جنگل (فراوانی در مترمربع = 6/36، زی‌توده تر = 06/2 گرم در متر مربع، زی‌توده خشک = 20/1 گرم در مترمربع) و مسیر مالرو (فراوانی در مترمربع = 1/12، زی-توده تر = 33/1 گرم در مترمربع، زی‌توده خشک = 61/0 گرم در مترمربع) وجود دارد. بررسی تنوع زیستی گیاهی نشان داد که شاخص غنای مارگالف و شاخص‌های تنوع شانون-وینر، بریلوئین و N هیل در عرصه جنگل بیشتر از مسیر مالرو بود. نتیجه‌گیری: نتایج کلی این پژوهش نشان داد که تردد دام در مسیرهای مالرو اثرهای منفی قابل توجهی بر خصوصیات خاک و پوشش گیاهی داشته است.