شهرسازی و مناطق شهری اثر قابل توجّهی بر آبوهوای محلّی و جهانی دارند. یکی از مهمترین این اثرات، تغییرات دمای سطح شهری است که شامل جزایر و چالههای حرارتی در سطح شهر میشود. نوشتار پیش رو با هدف بررسی تغییر الگوهای سیمای سرزمین و کارایی سنجههای سیمای سرزمین در تحلیل تغییرات دمای سطح شهری با استفاده از تصویر ماهوارهای لندست 8 در محدوده شهرستان همدان صورت گرفته است. به اینمنظور پس از محاسبه دمای سطح زمین، جزایر و چالههای حرارتی مشخّص شد، کاربریهای موجود در این مناطق شناسایی شده و درنهایت سنجههای سیمای سرزمین در سطح کلاس و سیمای سرزمین با نرمافزار فراگستات استخراج شد. نتایج این مطالعه نشان داد که بالاترین دما در محدوده مورد مطالعه مربوط به پهرو خاک و فاقد پوشش گیاهی بود؛ بهعبارتی مؤلّفه اصلی چالههای حرارتی، لکّه کشاورزی است درحالیکه، لکّه خاک عضو اصلی تشکیلدهنده جزایر حرارتی است. رابطه دمای سطح زمین با سنجهها در سطح سیمای سرزمین نیز بررسی شد، در جزایر بین دما و تراکم لکه، همبستگی منفی و در چاله حرارتی؛ برعکس جزیره حرارتی، دما با سنجه تراکم لکه رابطه مثبت و معنیدار و با سنجه شاخص تجمّع همبستگی منفی داشت. هرچه پیوستگی بین کاربری و الگوهای سیمای سرزمین بیشتر باشد دما پایینتر و هرچه قطعهقطعهشدگی افزایش یابد، روی دما تأثیر افزایشی دارد. نتایج بیانگر آن است که دمای سطح زمین در شهرستان همدان تنها تحت تأثیر ترکیب کاربری و پوشش سطح زمین نیست؛ بلکه پیکرهبندی فضایی و ساختار سیمای سرزمین نیز در آن تأثیرگذار است.
