محمد بشیرگنبد

مقدمه و هدف: با توجه به تمرکز بالای فعالیت های انسانی و تجاری یکی از مهم ترین اهداف زیرساخت ها جمع آوری و انتقال رواناب های شهری، کنترل سیلاب و جلوگیری از آب گرفتگی در شهرها است. به منظور برآورد صحیح رواناب و خصوصیات واحدهای هیدرولوژیک و کانال ها به کارگیری مدل های مناسب هیدرولوژیکی و هیدرولیکی مهم است. با توجه به اهمیت موضوع در این پژوهش به برآورد رواناب شهری ملایر به منظور تعیین نقاط احتمالی سیل گرفتگی با استفاده از مدل مدیریت طوفان آب (SWMM) پرداخته شد. مواد و روش ها: با توجه به گزارش های فنی موجود، ابتدا محدوده زیر حوضه ها، گره ها و کانال های اصلی شهر تعیین شد. با توجه به جهت جریان و شیب منطقه که از مدل رقومی ارتفاعی استخراج شد تعداد 11 زیر حوضه تفکیک شد. همچنین 11 گره با صرف نظر از مقدار عمق اولیه آب و سطح ماندایی تعیین شد. با استفاده از داده های بارش روزانه ایستگاه سینوپتیک ملایر در دوره آماری 1992 تا 2020، بارش نه ساعته با دوره بازگشت دو سال به عنوان بارش طرح محاسبه و وارد مدل شد. شکل هندسی کانال ها، مستطیل باز و از روش موج سینماتیک برای روندیابی جریان در کانال ها استفاده شد. مقادیر حداکثر دبی عبوری کانال ها با استفاده از رابطه سطح مقطع جریان و سرعت جریان برای بارش طرح 9 ساعته با دوره بازگشت دو سال محاسبه شد. برای واسنجی مدل از متغیرهای درصد مناطق نفوذناپذیر، ذخیره چالابی و ضریب زبری مناطق نفوذناپذیر در بازه تغییرات دامنه مجاز اصلاح استفاده شد. به منظور ارزیابی مدل نیز از ضریب کارایی نش-ساتکلیف و ریشه میانگین مربعات خطا استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد پس از بهینه سازی مقادیر متغیرها، ضریب کارایی نش-ساتکلیف و جذر میانگین مربعات خطا به ترتیب مقادیر 73/0 و 02/0 را نشان می دهد و از کل بارش 54/14 میلی متری، مقدار 53/5 میلی متر مربوط به تلفات نفوذ، مقدار 55/7 میلی متر مربوط به رواناب سطحی و مقدار 45/1 میلی متر مربوط به ذخیره چالابی بود. نتایج نشان داد زیرحوضه هایی که در شمال شهر و مشرف به ارتفاعات هستند و به گره شماره 10 منتهی می شوند حجم و دبی رواناب بیش تری دارند و لازم است در طراحی و توسعه کانال این منطقه تجدیدنظر صورت گیرد. همچنین زیر حوضه های واقع در بخش غربی (زیر حوضه شماره 4) و بخش جنوب غربی (زیر حوضه شماره 8) شهر با 651/0 و 547/0 به ترتیب بیش ترین و