مریم بیات ورکشی

پدیده تغییر اقلیم در سال‎های اخیر منجر به تغییرات قابل توجّهی در عناصر هواشناسی و در نتیجه وضعیت منابع آبی سطحی و زیرزمینی گردیده است. به همین دلیل در این تحقیق به بررسی تأثیر تغییرات اقلیمی ناشی از پدیده انسو و خشکسالی بر منابع آب های سطحی نیمه غربی کشور در بازه زمانی 32 ساله (2012-1981 میلادی) پرداخته شد. بدین منظور اطلاعات ایستگا های هیدرومتری و هواشناسی استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، زنجان، همدان و کرمانشاه و مقادیر متناظر 9 شاخص مختلف انسو مدّ نظر قرار گرفت. مقدار خشکسالی نیز با شاخص بارش استاندارد شده (SPI) بدست آمد. محاسبه ضرایب همبستگی بین دبی رودخانه ها با مقادیر شاخص های انسو نشان داد از بین 9 شاخص انسوی مورد مطالعه، شاخص SOI بیشترین همبستگی را با داده های ایستگاه های آب سنجی استان های کرمانشاه، همدان، زنجان و اردبیل داشتند. در مقابل شاخص SST به عنوان موثرترین شاخص انسو بر تغییرات دبی دو استان آذربایجان غربی و شرقی معرفی گردید. تغییرات دبی در هر یک از فازهای انسو بیان گر آن بود که اثر فاز ال نینو بر تغییرات دبی به مراتب بیش از فاز لانینا بود. ضمن آن که این اثر منجر به افزایش دبی در فازهای ال نینو گردید. با بررسی تأثیر شاخص SPI بر دبی آب های سطحی استان های مورد مطالعه در سال های خشک و تر مشخص گردید که اثر سال های مرطوب بر افزایش دبی به مراتب بیش از اثر سال های خشک بر کاهش دبی بود. در مجموع مقایسه شاخص های انسو و خشکسالی نشان داد که پدیده انسو نسبت به خشکسالی، تاثیر بیشتری بر تغییرات آب های سطحی استان های آذربایجان شرقی، همدان، اردبیل و زنجان داشت. لیکن در دو استان کرمانشاه و آذربایجان غربی، اثر خشکسالی بر تغییرات دبی به مراتب بیش از اثر انسو بود.