معصومه قنبری

فسفر (P) یکی از مواد مغذی ضروری گیاه بوده و از نظر اهمیت پس از نیتروژن قرار می‌گیرد. فسفر خاک، به‌ویژه در خاک‌هایی با ظرفیت بالا برای تثبیت P، در دسترس گیاهان نمی‌باشد. جنس‌های مختلف میکروارگانیسم‌های خاک که توانایی تبدیل کردن P نامحلول به فرم‌های محلول و قابل دسترس گیاه را دارند، در مجموع به‌عنوان میکروارگانیسم‌های حل‌کننده فسفات (PSM) نامیده می‌شوند. سویه‌های Pseudomonas، Bacillus، Aspergillus، Penicillium و ... برخی از حل‌کننده های شناخته شده برای فسفات هستند. این میکروارگانیسم‌ها علاوه بر تأمین P محلول برای گیاهان، رشد آنها را نیز از طریق چندین مکانیسم دیگر تسهیل می‌کنند، به‌عنوان مثال با بهبود جذب سایر مواد‌مغذی و تحریک تولید برخی از هورمون‌های گیاهی و محافظت از گیاه در برابر تنش های زیستی و غیرزیستی. با اینکه سویه‌های باکتریایی، قارچی و اکتینومایست متعددی به‌عنوان PSM شناخته شده‌اند اما مکانیسمی که از طریق آن P را در اختیار گیاهان قرار می‌دهند به خوبی درک نشده است. تمرکز این مقاله بر مکانیسم‌های بیوشیمیایی و مولکولی ارائه شده توسط PSM برای حل کردن فسفات از منابع P آلی و غیرآلی می‌باشد. مروری کوتاه نیز بر میکروب‌های حل‌کننده فسفات و تأثیر آنها بر جذب P و رشد گیاه زراعی در اینجا ارائه شده است. همچنین مقاله حاضر شامل پویایی فسفر در خاک‌ها و فراهمی آن برای گیاهان و نیز مسیرهای متابولیکی است که بر آزادسازی اسیدهای آلی توسط PSM تأثیر می‌گذارند. موارد مربوط به غیرمتحرک سازی PSM برای سهولت کاربرد و نقش VAM در متحرک‌سازی P در سیستم خاک-گیاه نیز بررسی شده‌اند.