چکیده: سابقه و هدف: نماتدها ریزجاندارانی هستند که نقش بسزایی در کارکرد خاک، چرخهی عناصرغذایی و کشاورزی دارند. نماتدها همچنین نشانگرهای خوبی برای بررسی شرایط محیطی هستند. از طرفی آتشسوزی به عنوان یک عامل آشفتگی خاک در مقیاس جهانی شناخته میشود که در برابر دیگر آشفتگیهای طبیعی پیامدهای بیشتری بر خاک دارد. تغییر ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک، از مشهودترین پیامدهای آتشسوزی در زیستبومهای طبیعی بهویژه مراتع است. هدف از انجام این پژوهش بررسی اثر پوشش گیاهی و سوختن آن بر فراوانی نماتدها بود. مواد و روشها: برای بررسی اثر پوشش گیاهی و سوختن بر فراوانی نماتدهای خاک، یک چراگاه در منطقهی حیدره همدان انتخاب گردید که در بخشی از آن پوشش گیاهی سوزانده شده بود نمونههای خاک از دو بخش سوخته شده و نسوخته )از سایهانداز گیاه گون و گیاه فستوکا( و خاک بدون پوشش گیاهی، دو روز پس از یک بارندگی بهاره در اردیبهشت ماه 1011 تهیه و پس از تعیین طول و عرض جغرافیایی، نمونهها درون پلاستیک و ظروف دردار پلاستیکی )جهت حفظ رطوبت( به آزمایشگاه منتقل شدند. ویژگیهایی از خاک مانند بافت، رطوبت وزنی، ماده آلی و فراوانی نماتدها با روشهای استاندارد تعیین گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتور اول عامل سوختن در دو سطح )سوخته و نسوخته( و فاکتور دوم پوشش گیاهی در سه سطح )گیاه گون، گیاه فستوکا و خاک بدون پوشش گیاهی( با سه تکرار در نظر گرفته شد. یافته ها: جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمار پوشش گیاهی و تیمار سوختن و برهم کنش آنها بر فراوانی نماتدها و درصد ماده آلی خاک بسیار معنی دار بود )سطح 1 درصد(. تیمار پوشش گیاهی و تیمار سوختن اثرشان بر درصد رطوبت خاک معنی دار نبود، اما برهمکنش پوشش گیاهی و سوختن بر درصد رطوبت خاک معنی دار بود. مقایسه میانگین فراوانی نماتدها نشان داد که بیشترین فراوانی نماتدها در نمونههای نسوخته در سایهانداز گون و کمترین آن در خاک بدون پوشش گیاهی مشاهده شد. نتایج )آزمون میانگین درصد ماده آلی( نشان داد که تأثیر پوشش گیاهی در نمونههای نسوخته بر درصد ماده آلی خاک معنی دار بود و کمترین درصد ماده آلی در خاک بدون پوشش گیاهی مشاهده شد. میانگین درصد رطوبت خاک در نمونه خاکهای نسوخته و سوخته اختلاف آماری معنی دار نداشت و میانگین درصد رطوبت خاک در تیمارهای مختلف پوشش گیاهی نیز بدون اختلاف معنی دار بود. نتیجهگیری: نتایج نشان داد که سوختن مرتع باعث کاهش فراوانی نماتدها و همچنین کاهش ماده آلی خاک میگردد. اثر پوشش گیاهی بر فراوانی نماتدها معنی دار بود و جمعیت نماتدها در پوشش گیاهی مختلف و خاک بدون پوشش گیاهی تفاوت چشمگیر آماری با هم داشتند. درصد ماده آلی هم تحت تأثیر پوشش گیاهی بود و مقدار آن در پوشش گیاهی مختلف و همچنین خاک بدون پوشش باهم تفاوت آماری معنی دار نشان داد. درصد رطوبت در خاک نسوخته و سوخته و پوششهای گیاهی مختلف تفاوت معنی دار نداشت. در بین پارامترهای مورد مطالعه آزمایش فقط بین موادآلی خاک و فراوانی نماتدها همبستگی مثبت و معنی دار مشاهده گردید.
