وجود فلزات سنگین همچون نیکل و سرب یکی از مهم ترین عوامل بروز تنش های محیطی محسوب می شوند. در این پژوهش غلظت های مختلف نیترات سرب (mg/L 6، 3، 0) و غلظت های مختلف نیترات نیکل (mg/L 6، 3، 0) در دو آزمایش جداگانه و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در دو سیستم هواکشت و گلدانی بررسی شده است. نتایج تجزیه واریانس برای هر دو آزمایش نشان داد که بین تیمارهای مختلف برای بیشتر صفات مورد مطالعه در هر دو سیستم هواکشت و گلدانی در سطح احتمال 1% تفاوت معنی دار وجود داشت. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت سرب، تعداد برگ، طول ریشه ، ارتفاع کل، وزن تر و خشک ریشه و ساقه و رنگیزه های فتوسنتزی روند نزولی را نشان داد در حالیکه میزان پرولین، کاتالاز، پروکسیداز، میزان سرب در ریشه و اندام هوایی افزایش یافته است. همچنین افزایش غلظت نیکل سبب اختلال در رشد ریشه و ساقه ، وزن تر و خشک ریشه و ساقه و رنگیزه های فتوسنتزی تربچه گردید. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که نیکل و سرب ممکن است به گیاهان اجازه رشد را بدهد، اما افزایش غلظت آنها سبب اختلال در برخی شاخص های رشدی تربچه گردید.
