نسرین حسن زاده

آلکیل بنزن سولفانات خطی (LAS) به عنوان یکی از ترکیبات مطلق در فاضلاب خانگی و شهری شناخته شده است. به دلیل اهمیت این امر، در این مطالعه به بررسی حضور، غلظت LAS و ارزیابی ریسک اکولوژیک و سلامت آن در منابع آب سطحی استان همدان پرداخته شده است. نمونه برداری در 3 روز در خرداد 1398 از 3 منبع آب سطحی رودخانه عباس آباد، رودخانه خاکو و سد اکباتان در 62 ایستگاه انجام شد. پارامترهایی همچون دمای آب، اسیدیته (pH)، هدایت الکتریکی (EC)، کل جامدات محلول (TDS)، اکسیژن محلول (DO) و پتانسیل ریداکس (ORP) در محل نمونه برداری اندازه گیری شد. پس از آماده سازی نمونه ها در آزمایشگاه، جذب LAS با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر (UV-VIS-NIR) در طول موج 650 نانومتر قرائت و با استفاده از منحنی کالیبراسیون و طول موج جذب شده، غلظت LAS محاسبه شد. نتایج مطالعه، غلظت LAS را در محدوده mg/L 65/2-01/0 و با میانگین mg/L 67/0 نشان داد. نتایج آزمون مقایسه میانگین، بیشترین غلظت LAS را به ترتیب در رودخانه عباس آباد > رودخانه خاکو > سد اکباتان نشان داد. نتایج آزمون همبستگی، رابطه مثبت بین LAS با ORP و رابطه منفی بین LAS با pH و DO را نشان داد. نتایج ارزیابی ریسک اکولوژیک، در 37 ایستگاه ریسک زیاد، در 19 ایستگاه ریسک متوسط و در 5 ایستگاه ریسک کم را نشان داد. نتایج ارزیابی ریسک سلامت LAS نشان داد که خطر قابل توجهی برای سلامت انسان وجود ندارد. نتایج مقایسه میانگین غلظت LAS با استاندارد سازمان حفاظت از محیط زیست نشان داد میانگین LAS در هر 3 منبع آب سطحی مورد مطالعه، بیشتر از حد مجاز مصرف جهت کشاورزی، آبیاری، تخلیه به چاه جاذب و آشامیدن است ولی از نظر تخلیه به منابع آب سطحی، میانگین غلظت LAS کمتر از حد مجاز بود. هم چنین بر اساس استاندارد WHO میانگین LAS در هر سه منبع آب سطحی مورد مطالعه بیشتر از حد مجاز WHO جهت آشامیدن (mg/L 2/0) بود. مهم ترین علت غلظت زیاد LAS با توجه به مشاهدات میدانی، نزدیکی مراکز جمعیتی به رودخانه ها، عدم وجود شبکه جمع آوری فاضلاب و رهاسازی فاضلاب تصفیه نشده و یا با تصفیه ناکافی از مخازن سپتیک به داخل رودخانه ها بود. بنابراین با توجه به نتایج مطالعه، لازم است نظارت و کنترل بیشتری بر روی ورود فاضلاب به منابع آب سطحی استان همدان صورت پذیرد و اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب شهری در مناطق مسکونی، خدماتی