امروزه به دلیل وجود صنایع مختلف و تولید آلودگیهای فراوان این صنایع، بشر در حال پایش آلودگی هوا در مناطق مختلف با استفاده از گلسنگها به عنوان پایشگران زیستی شده است. گلسنگها دارای تنوع بی شماری می باشند که در این مقاله گونههای درختزی و صخرهزی مورد بررسی قرار گرفتهاند. با توجه به بررسی پژوهشهای صورت گرفته در جهان، گلسنگها تا حد زیادی توانایی ذخیره انواع آالیندههای موجود به ویژه فلزات سنگین در جو و خاک را دارند. ذخیره و انباشت فلزات سنگین در گلسنگها در صورت تجمع بیش از اندازه در پیکره آنها ممکن است باعٍث از بین رفتن گلسنگ و غیر قابل استفاده شدن آن گردد. از انواع گلسنگهای صخرهزی میتوان به گلسنگهای Rhizocarpon geographicum اشاره کرد که بر روی صخرههای گرانیتی رشد میکنند. و همچنین در مناطق جنگلی، گلسنگهای اپی فیتی که بر روی تنه درخت رشد میکنند همانند یک فیلتر عمل کرده و ذرات شسته شده ازدرخت را درون پیکره خود ذخیره میکند. گلسنگ از جمله موجودات شاخص زیستی است که به دلیل جذب و انباشت آالیندههای موجود در محیط زیست، دارای اهمیت ویژهای در پایش میزان آلودگیهای محیطی میباشد. از آنجاییکه گلسنگها الیه محافظ )کوتیکول( مومدار و روزنه ندارند، مواد مغذی، گازها و آب را مستقیماً از اتمسفر در کل سطح تال یا پیکره جذب میکنند. عناصر کمیاب معموال بر روی سطح گلسنگها از طریق ذرات خشک و یا مواد محلول انباشته میشوند. سپس آنها توسط مکانیسمهای متنوعی مانند به دام انداختن ذرات، تبادل یونی، هیدرولیز، جذب الکترولیت خارج سلولی و جذب درون سلولی غیرفعال و فعال در گلسنگ جذب شده و تجمع مییابند. استفاده از گلسنگهای صخرهزی و درختی میتواند ابزار مناسب و دقیقی در پایش زیستی و انباشت زیستی آالیندههای مختلف از جمله فلزات سنگین در محیط زیست باشد.
