نسرین حسن زاده

پروتئین متالوتیونین و آنزیم استیل کولین استراز یکی از مهمترین نشانگرهای زیستی در بررسی میزان سلامت بوم سازگان های آبی می باشد و به عنوان یکی از مکانیزم های دفاعی در بدن موجودات زنده در نظر گرفته می شود. در این مطالعه به بررسی حضور پروتئین متالوتیونین در کبد و آنزیم استیل کولین استراز در مغز ماهی و ارزیابی ریسک اکولوژیک و سلامت آن در رودخانه گاماسیاب نهاوند پرداخته شده است. گونه قزل آلا رنگین کمان Salmo gairdneririch و گونه کپور ماهیان Cyprinus carpio یکی از مهمترین گونه های پرورشی و وحشی در گاماسیاب می باشند. نمونه برداری از پنج ایستگاه پرورش ماهی قزل آلا و هشت ایستگاه ماهی کپور در طول رودخانه انجام گرفت. پس از صید ماهی ها نمونه ها سریعا در ازت مایع منجمد و به آزمایشگاه ارسال شدند. اندازه گیری میزان متالوتیونین بر اساس روش اسپکتروفتومتری، آنالیز آنزیم کولین استراز در مغز ماهی بر اساس روش المن و همچنین فلزات سنگین در عضله ماهیان نیز با استفاده از دستگاه طیف سنج نوری پلاسما ICP-OES انجام شد. در بررسی نتایج مشخص شد مقدار میانگین استیل کولین استراز و متالوتیونین در تمامی ایستگاه ها در ماهی کپور به ترتیب µm/min/g42/3 و µg/g 75/707 و در ماهی قزل آلا به ترتیب µm/min/g 33/1و µg/g 7/3105 می باشد که بیانگر این است که میانگین غلظت آنزیم استیل کولین استراز در ماهی کپور بیشتر از ماهی قزل آلا و غلظت پروتئین متالوتیونین در ماهی قزل آلا بیشتر از ماهی کپور است، به گونه ای که ماهی قزل آلا بیشتر از ماهی کپور در معرض فلزات سنگین (به دلیل تغذیه دستی) و ماهیان کپور بیشتر در معرض سموم شیمیایی (به دلیل رژیم گیاه خواری و سموم استفاده شده در کشاورزی) قرار دارند. همچنین از مقایسه نتایج و با توجه به مقادیر به دست آمده از شاخص های پتانسیل خطرپذیری (THQ) و شاخص خطر (HI) برای ماهیان کپور و قزل آلا (مقادیر شاخص ها کمتر از 1)، می توان بیان نمود که مصرف ماهیان کپور وحشی و قزل آلای پرورشی مخاطرات و تهدیدی برای سلامت مصرف کنندگان به همراه ندارند. رودخانه گاماسیاب به دلیل وسعت و پراکندگی کاربری های مختلف انسانی در حاشیه آن در معرض مستقیم ورود هم زمان آلاینده های آلی و معدنی است که این موضوع با ردیابی بیومارکرهای اختصاصی در دو گونه ماهی قزا آلا و کپور باید مدیریت شود.