نسرین حسن زاده

گلسنگ ها دارای دو ارگانیسم هم زیست به صورت ترکیبی از قارچ و جلبک می باشند. گلسنگ ها یکی از ارزشمندترین پایشگران زیستی جهت بررسی حضور و تجمع الاینده های مختلف به حساب محسوب می شوند. در این مطالعه با بررسی و شناسایی9 گونه گلسنگ از خانواده مگاسپوراسه (Megasporaceae) در اطراف معدن آهنگران واقع در منطقه لشگردر شهرستان ملایر، درمرداد 1399 میزان غاظت عناصر آلاینده سرب و روی مورد ارزیابی قرار گرفت. در این مطالعه نمونه برداری همزمان گلسنگ و بستر در 35 ایستگاه صورت گرفت و سپس با استفاده از روش های آزمایشگاهی و توسط دستگاه ICP-OES، میزان غلظت، انباشت و میانگین عناصر موجود در گلسنگ و بستر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد گونه Circinaria sphaerothallina دارای بیشترین پراکندگی بین 9 گونه شناسایی شده در منطقه می باشد. .با بررسی میانگین غلظت عناصرآرسنیک، کادمیوم، کروم، مس، آهن، نیکل، روی، سرب وجیوه در گلسنگ و بستر گونه Lobothallia chadefaudiana با مقدار آلودگی 33/62 میلی گرم بر کیلوگرم، این گونه به عنوان آلوده ترین گونه گلسنگ و گونه Circinaria sphaerothallina با میانگین غلظت کلی 85/63 میلی گرم بر کیلوگرم آلوده ترین بستر شناسایی شده در منطقه شناخته شد که علت شدت آلودگی در آن به نوع گلسنگ، جنس سنگ بستر و نزدیکی این ایستگاه به معدن ارزیابی گردید و با دور شدن از معدن از میزان غلظت این عناصر نیز به تدریج کاسته شد. میانگین کلی عناصر سرب و روی در گلسنگ های منطقه به ترتیب 698.00 و 287.22 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد. در این میان گونه Megaspora rimisorediata دارای بیشترین تفاوت از نظر میزان جذب عناصر بین گلسنگ و بستر می باشد. ایستگاه 157 با گونه گلسنگCircinaria sphaerothallina و میانگین غلظت اندازه گیری شده 08/2293 میلی گرم بر کیلوگرم به عنوان آلوده ترین ایستگاه مطالعاتی شناخته شد. بررسی نتایج XRD و XRF نیز میزان عناصری مانند سرب و روی در گلسنگ تقریبا دو برابر این میزان در بستر بود، اما اکسیدهایی مانند اکسید مس و سرب برای پیشگیری از مسمومیت گلسنگ وارد چرخه زیستی آن نمی شوند و به حالت بافری تبدیل می شوند تا باعث جلوگیری از صدمه دیدن گلسنگ در صورت جذب و انباشت بالا می شوند. طبق نتایج میانگین غلظت فلزات در گلسنگ ها بیشتر از بستر بود که مشخص می کند گلسنگ ها بیشتر تبادلات خود را از طریق جو ان