نسرین حسن زاده

فتالات استرها (PAEs) گروهی از آلاینده های آلی مصنوعی هستند که به عنوان پلاستیسایزر ( روان کننده) برای افزایش دوام، خاصیت ارتجاعی و انعطاف پذیری محصولات پلی وینیل کلرید کاربرد گسترده ای دارند. استفاده گسترده از محصولات حاوی فتالات استر در تولید مواد مصرفی، منجر به آلودگی همه گیر استرهای فتالات (PAEs) در محیط زیست شده است. این مطالعه با هدف بررسی و سنجش حضور یا عدم حضور PAEs) 4) شامل DEHP، DBP، DINP و DIDP در خاک سطحی در کاربری های مختلف در شهرستان ملایر انجام شد. به این منظور، تعداد 36 نمونه خاک از شش کاربری جمع آوری و 3 پارامتر شیمیایی خاک نیز اندازه گیری شد. نمونه ها پس از تهیه، استخراج و با دستگاه کروماتوگرافی گازی-جرم سنج اسپکتروسکوپی (GC-MS)شناسایی شدند. نتایج نشان داد که دو ترکیب DEHP و DBP در تمام نمونه های خاک وجود داشت و غلظت DEHP در محدوده 34/1802- 63/0 و DBP 34/1037- 05/0 میکروگرم بر کیلوگرم بود. بدین ترتیب دو ترکیب DEHP و DBP در تمام نمونه های خاک غالب بودند. غلظت بیشتری از DEHP و DBP در کاربری های پارک و فضای سبز، صنعتی و کشاورزی مشاهده شد، در حالیکه دو ترکیب DINP و DIDP مقادیری کمتری نشان دادند. علاوه بر این میانگین کلی مقادیر نشان داد که دو ترکیب DEHP و DBP فراوانترین فتالات ها هستند. در این مطالعه همبستگی مثبت و معناداری بین 4 ترکیب فتالات و کربن آلی خاک،pH و EC مشاهده نشد. ارزیابی خطر سلامت نشان داد که مصرف کنندگان از طریق رژیم غذایی و غیر غذایی در معرض خطرات ناشی از مواجهه با این آلاینده ها در مناطق مورد ارزیابی قرار دارند. خطرات سرطان زایی انسان در معرضDEHP در کاربری های مختلف نسبتاً زیاد بود. خطرات سرطانزایی و غیرسرطانزایی DEHP و DBP در کودکان بیشتر از بزرگسالان بود. بطورکلی نتایج ارزیابی ریسک سلامت نشان داد خطر قابل توجهی برای انسان وجود دارد. و دو ترکیب DEHP و DBP بعنوان ترکیبات سرطانزایی شناخته شدند. نتایج این مطالعه برای اولین بار گزارش حضور ترکیبات غالب فتالات استر در خاک شهری ملایر و ریسک قابل توجه این ترکیبات برای سلامت انسان را نشان داد. بنابراین لزوم مطالعه و بررسی های بیشتر در مطالعات بعدی وجود دارد.