از زمان بوجود آمدن بنایی به نام «مسجد-مدرسه» در معماری اسلامی ایران، تحولات مختلفی در شیوه های طراحی این گونه بنا رخ داده است و معماران ایرانی در نمونه های متعددی از این گونه بنا که از خود برجای گذارده اند، رویکردهای خلاقانه و متفاوتی را به-کار بسته اند. از سویی تحولاتی که در عصر قاجار و هم گام با دگرگونی شئون مختلف فرهنگی و هنری، که اغلب در اثر تماس نزدیک تر ایران با سایر کشورهای جهان، از یک سو و احساس خودباختگی در این عصر، از سوی دیگر، چهره ا ی جدید از معماری ایران را به نمایش می گذارد. در این میان، ساخت مسجد-مدرسه سپهسالار تهران، در روزگاری که ارتباط تنگاتنگی میان ایران و عثمانی به لحاظ فرهنگی در حال شکل گیری است، و هم چنین شکل ظاهری خاص این مسجد که یادآور معماری بیزانس و عثمانی است، نمونه ای خاص از طراحی بنای مسجد-مدرسه را، پیش رو قرار می دهد. این مقاله بر آن است که با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با مطالعات کتابخانه ای و اسنادی، به تبیین چگونگی تلفیق مفاهیم و الگوهای معماری عثمانی و ایرانی در مسجد مدرسه سپهسالار بپردازد.
