حق دسترسی به آموزش رایگان به عنوان یکی از حقوق اساسی دانش آموز در قوانین رسمی ایران به طور صریح شناسایی شده است. با این وجود، به صورت دقیق و روشن در منابع حقوقی و تربیتی مورد تفسیر قرار نگرفته است. از این رو، این مقاله به تحلیل و تبیین حق دسترسی به آموزش رایگان در نظام آموزشی ایران می پردازد تا از این طریق مسولیتهای سیاستگذاران و کارگزاران تربیتی به روشنی تعریف گردد. نتایج تحلیل پیشینه مربوطه حاکی از آن است که آموزش رایگان شامل آموزش، تربیت بدنی و هنر حقّی است همگانی و همۀ مردم ایران از هر قوم و قبلیه و یا با هر دین و مذهبی که باشند از این حق برخوردارند. عواملی مانند سن، نژاد، مذهب و سایر عوامل ممیزه تأثیری در حق اساسی نداشته و دولت موظف است در هر نقطه از کشور وسایل و لوازم اجرای این حق را فراهم نماید. از دیگر ملزومات این حق و با توجّه به اصول دیگر قانون اساسی تساوی همۀ مردم در برخورداری از امکانات آموزش و پرورش، تربیت بدنی و هنر رایگان است. به این معنی که مسؤولین و سیاستگذاران تربیتی بایستی در تمام مناطق ایران امکان اجرای این حق را به صورت مساوی برای همۀ مردم ایران فراهم نمایند. در نتیجه تقسیم منابع آموزشی بایستی به گونه ای باشد که همۀ مردم در همۀ مناطق آموزش و پرورش رایگان، تربیت بدنی رایگان و آمو.زش هنر رایگان در دسترس داشته باشند.
