سعید آریاپوران

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش میانجی ارضای نیازهای بنیادین روانشناختی و اعتیاد به فضای مجازی در رابطه بین خودشناسی و اهمال کاری تحصیلی در دانش آموزان دوره متوسطه دوم بود. روش این پژوهش همبستگی از نوع معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر ملایر (7450 نفر) بود که از بین آنان 515 نفر بر اساس فرمول کوکران و با روش نمونه-گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. هر یک از شرکت کنندگان، پرسشنامه ای شامل مقیاس اهمال کاری تحصیلی سولومون و راثبلوم (1984)، مقیاس نیازهای بنیادین روان شناختی (لارگاردیا و همکاران، 2000)، مقیاس اعتیاد به فضای مجازی (یانگ و راجرز، 1998) و پرسشنامه خود شناسی انسجامی قربانی و همکاران (2008) را تکمیل نمودند. داده ها با روش همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر و با استفاده از نرم افزارهای SPSS-26 و AMOS-24 تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد اثرات مستقیم خودشناسی بر نیازهای بنیادین روان شناختی (0/35 >β ) و اعتیاد به فضای مجازی معنی دار بود (0/50- =β). در بین نیازهای بنیادین، اثرات نیاز به شایستگی بر اهمال کاری معنی داری بود (0/36 = β)، در حالیکه نیازهای ارتباط با دیگران و خودمختاری بر اهمال کاری تحصیلی اثر معنی داری نداشتند. اثر اعتیاد به فضای مجازی نیز بر اهمال کاری معنی دار بود (0/46 =β). اثر غیر مستقیم خودشناسی بر اهمال کاری تحصیلی از طریق نیازهای بنیادین روانشناختی و اعتیاد به فضای مجازی نیز معنی دار بود (0/49- =β). یافته های پژوهش نشان می دهد خودشناسی از طریق ارضای نیازهای بنیادین روانشناختی و کاهش اعتیاد به فضای مجازی می تواند در کاهش اهمال کاری تحصیلی اثربخش باشد. بنابراین با فراهم کردن محیطی که در مدرسه و خانواده از نیازهای بنیادین حمایت می کنند می توان از اهمال کاری تحصیلی دانش آموزان جلوگیری کرد.