تولّی وتبرّی علیرغم اهتمام و توجه در علم فقه و کلام، در علم اخلاق کمتر مورد توجه بوده است. تولّی و تبرّی در معنای ظاهری خویش به معنای دوست داشتن خوبان و دشمنی با بدان در اندیشه اخلاقی و عرفانی خواجه نصیرالدین طوسی به معنای جدید، ابداعی، حقیقی و باطنی که حالتی نفسانی و به معنای فقط روی آوردن و دوست داشتن خدای متعال و بیزاری جستن از غیر اوست، تبدّل یافته و از همین منظر، مقدمه تهذیب نفس و تربیت اخلاقی به عنوان معیار و زمینه ساز سعادت و تشکیل مدل مفهومی آن قرارگرفته است؛ در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی دیدگاه وی را درباره رابطه حقیقت تولی و تبری با الگوی مفهومی سعادت بررسی کرده و به این نتایج دست یافته ایم: الف) تولی و تبری به عنوان نشانه دینداری، مقامی است که با کنترل قوای نفس حیوانی(یعنی شهوت و خشم) تحت نظر عقل به عنوان حجت باطنی الهی قابل دستیابی است؛ ب) تولی و تبری ترکیبی از سه عنصر معرفتی، گرایشی و توانشی است؛ ج) حقیقت تولی و تبری ذوب و استغراق تبری در تولی و تحصیل تولی صرف است و این امر شرط دستیابی به مقام رضا و تسلیم است؛ د) با استمداد از ابزار دستیابی به تولی و تبری یعنی معرفت، محبت، هجرت و جهاد می توان به سعادت یعنی زایش و رویش تمام فضائل اخلاقی و درجات و مقامات عرفانی مانند رضا، تسلیم، ایمان، یقین و در نهایت دستیابی به مقام اهل وحدت(فنا) دست یافت.
