ثمر مرتضوی

امروزه استفاده از فاضلاب برای آبیاری و هم چنین کودها و سموم کشاورزی جهت تولید هر چه بیشتر محصولات کشاورزی سلامت جوامع انسانی را تحت تاثیر قرار داده است. از آنجا که شهر همدان یکی از قطب های کشاورزی کشور محسوب می شود، در پژوهش حاضر به منظور ارزیابی خطر بهداشتی انتقال فلزات سنگین عناصر سرب، روی و مس آب آبیاری، خاک و سبزیجات (تره، شوید، شاهی، تربچه، چغندر و اسفناج) اراضی سبزیکاری همدان مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا نمونه برداری از آب، خاک و سبزیجات 10 مزرعه صورت پذیرفت که با فاضلاب و آب چاه آبیاری می شدند. عناصر مورد نظر نمونه های آب، خاک و گیاه بعد از آماده سازی و هضم اسیدی با دستگاه جذب اتمی مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج آنالیز نمونه ها آب و خاک نشان داد غلظت فلزات سرب، روی و مس در مزارعی که فقط با فاضلاب آبیاری می شدند بیشتر از سایر مزارع می باشد. همچنین مقایسه غلظت فلزات سنگین در آب و خاک همه ایستگاه ها از استاندارد های جهانیFAO WHO/ پایین تر بود. نتایج آنالیز سبزیجات نشان داد که غلظت فلز سرب در گونه های تره، تربچه، شاهی، چغندر در مزارع آبیاری شده با فاضلاب بالاتر از مزارع آبیاری شده با آب چاه و به ترتیب عبارتند از:37/0،52/0،41/0،45/0 میلی گرم در کیلو گرم و در مورد گونه های شوید و اسفناج در مزارع آبیاری شده با آب چاه بیشتر از مزارع آبیاری شده با فاضلاب بود که به ترتیب 39/0 و 52/0 میلی گرم در کیلو گرم بود. و غلظت فلز روی در گونه های تربچه، تره، شوید و اسفناج در مزارع آبیاری شده با آب فاضلاب بیشتر از مزارع آبیاری شده با آب چاه بود که مقدار آنها به ترتیب 11/48، 81/38، 20/46 و 92/72 میلی گرم در کیلوگرم بود. و در مورد چغندر و شاهی غلظت فلز روی در مزارع آبیاری شده با آب چاه بیشتر از مزارع آبیاری شده با فاضلاب بود که به ترتیب 45/49 و 78/71 میلی گرم در کیلوگرم بود. همچنین برای فلز مس نیز در گونه های تره، تربچه، شوید، شاهی، چغندر و اسفناج به ترتیب: 27/18، 79/15، 02/19، 81/11، 62/20، و 06/19 میلی گرم در کیلو گرم در مزارع آبیاری شده با فاضلاب بدست آمد که در همه موارد بجز گونه شاهی بالاتر از مزارع آبیاری شده با آب چاه بود. نتایج حاصل در مقایسه با استانداردهایWHO/FAO نشان داد مقدار سرب در سبزیجات (بجز اسفناج و شوید) بیشتر از آنها و برای دو فلز روی و مس پایین تر از استاندار د