ثمر مرتضوی

امروزه آلودگی اکوسیستم های آبی به فلزات سنگین یکی از خطرات و تهدیدهای مهم سلامت بشری و زنجیره غذایی وی است. بنابراین در مطالعه حاضر غلظت فلزات سنگین سرب، کادمیوم در سطوح پایین زنجیره غذایی رودخانه بشار شامل آب، رسوبات، گیاه خوراکی (Nasturtium. microphyllum) و دو گونه از ماهی کپور معمولی (Cyprinus.carpio) و ماهی آمور( Ctenopharyngodon idella) و همچین ارزیابی ریسک اکولوژیکی و خطر بهداشتی آنها پرداخته شد. به منظور بررسی غلظت فلزات و ارزیابی خطر اکولوژیکی آنها 8 ایستگاه در طول رودخانه انتخاب و در هر ایستگاه 3 نمونه از آب، رسوب و گیاه برداشت شد. همچنین جهت سنجش فلزات در بافت ماهیان از هر گونه 30 نمونه در نواحی مختلف رودخانه برداشت شد. پس از آماده سازی و هضم نمونه-ها، غلظت فلزات مذکور با استفاده از دستگاه جذب اتمی کوره گرافیتی تعیین گردید. میانگین غلظت فلزات سرب و کادمیوم به ترتیب در آب(053/0±137/0 و 05/0±087/0 میلی گرم بر لیتر) و رسوبات منطقه به صورت 10/1±35/13 و 15/0±21/0 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک اندازه گیری شد. همچین بررسی شاخص های محیط زیستی؛ شاخص زمین انباشتگی، شاخص بار آلودگی و فاکتور آلودگی، بیانگر وضعیت آلودگی پایین در منطقه بوده است. همچنین خطر محیط زیستی فلزات در منطقه پایین و ترتیب به صورت(کادمیوم > سرب) ارزیابی گردید. نتایج غلظت فلزات در اندام های مختلف ریشه، ساقه و برگ گیاه(Nasturtium. microphyllum) نشان داد بیشترین میانگین غلظت تجمع یافته برای هر فلز به ترتیب در ساقه، ریشه و برگ بدست آمده است. نتایج میانگین کل غلظت فلزات در هر دو گونه ماهی یکسان و به صورت (کادمیوم > سرب) میلی گرم بر کیلوگرم اندازه گیری شد. مقایسه مقادیر جذب روزانه و هفتگی فلزات سنگین با حدود مجاز روزانه و هفتگی حاکی از کمتر بودن میزان جذب فلزات از حدود مجاز تعیین شده کمتر بود. همچنین نتایج نشان داد میزان شاخص خطر سلامت برای هر دو گونه ماهی کمتر از یک می باشد. براساس نتایج بدست آمده می توان نتیجه گرفت وضعیت آلودگی و میزان خطر اکولوژیکی فلزات در زنجیره غذایی رودخانه پایین ارزیابی می گردد. اما اگر چه در حال حاضر غلظت فلزات مورد بررسی در زنجیره غذایی بویژه ماهیان خطر چندانی برای مصرف کنندگان ندارد اما، ادامه روند ورود آلاینده های مختلف ناشی از فاضلابهای شهری، صنعتی و کشاورزی با در نظر داشتن ا