ثمر مرتضوی

آلودگی خاک به وسیله فلزات سنگین یکی از مشکلات اصلی محیط زیست در سراسر جهان است، که باعث خطراتی برای سلامت مردم و زیست بوم می شود. در این راستا گیاه پالایی از روش های نوین و کارآمد در پاکسازی خاک جهت خارج کردن آلاینده های مختلف و پالایش آن ها است. این مطالعه به منظور بررسی توانایی گیاه پالایی گونه های درختی زبان گنجشک، توت سفید و سرو خمره ای در پالایش فلزات سنگین (کروم، مس، نیکل، سرب و روی) در پارک های شهری و فضای سبز صنایع اراک انجام شد. بدین منظور 11 پارک و 4 صنعت در سطح شهر اراک انتخاب و نمونه های برگ شسته نشده از گونه های درختی مد نظر و همچنین خاک از مکان های تعیین شده جمع آوری گردید. پس از خشک شدن، هضم اسیدی نمونه های گیاه و خاک با ترکیب اسید نیتریک، اسید پرکلریک و اسید کلریدریک به نسبت 3:1:1 در آزمایشگاه صورت گرفت و غلظت فلزات سنگین با دستگاه جذب اتمی مدلAnalytic jena contra700 اندازه گیری شد. با توجه به نتایج آزمایشات، در پارک های شهری بیشترین غلظت مربوط به فلز نیکل در گونه درختی زبان گنجشک و توت سفید به ترتیب با مقدار 62/12 و 35/11 میکروگرم بر گرم و فلز سرب در گونه سرو خمره ای به مقدار 93/9 میکروگرم بر گرم بدست آمد و در فضای سبز صنایع شهر اراک بیشترین غلظت فلزات به عنصر نیکل با مقادیر 98/18 و 08/16 و 63/12 به ترتیب در گونه درختی توت سفید، سرو خمره ای و توت سفید اندازه گیری شد. نتایج حاکی از همبستگی مثبت ومعنادار بین مقدار عناصرفلزی و خصوصیات فیزیکوشیمیایی در خاک صنایع و همچنین همبستگی مثبت و معنا دار بین غلظت عناصر فلزی در برگ درختان با خاک پارک های شهری بود. مقایسه مقادیر فلزات حاصل از این مطالعه با شاخص تغلیظ زیستی (1> BCF) نشان داد در پارک های شهری درخت زبان گنجشک برای عناصر Cu و Ni، درخت توت سفید در خصوص عناصر Zn و Cr، و گونه سرو خمره ای برای عنصر Pb تجمع دهنده مناسب تری بوده و در فضای سبز صنایع درخت توت سفید جاذب بهتری برای عناصر Cr، Ni و Zn ، درخت زبان گنجشک برای فلز Cu و درخت سرو خمره ای ترسیب دهنده بهتری برای فلز Pb محسوب می شود. مقایسه غلظت فلزات در برگ با استاندادهای Kabata-pendias نشان داد در پارک های شهری غلظت کروم در هر سه گونه درختی و مقدار نیکل در دو گونه درختی زبان گنجشک و توت سفید از محدوده مجاز بالاتر و در فضای سبز صنایع غلظت عناصر نیکل و سر