زهرا وارسته خانلری

سابقه و هدف: فعالیت های بشری مانند جنگل زدایی، تبدیل اکوسیستم های طبیعی به زراعی، سوزاندن زیست توده، شخم و کشت و کار، چرای دام، مصرف کودهای شیمیایی دارای تأثیر شدید و منفی بر مخزن کربن آلی خاک هستند. به خصوص تبدیل اکوسیستم های طبیعی به زراعی باعث کاهش مخزن کربن آلی خاک می شوند. شناخت نحوه توزیع فضایی کربن آلی در خاک برای درک نقش خاک در سیستم کربن جهانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین هدف از مطالعه حاضر بررسی تغییرات کربن کل و اجزای آن در اندازه های مختلف خاکدانه های یک خاک جنگلی پس از تبدیل به شالیزار و تعیین حساس ترین و مقاوم ترین جز به تغییر کاربری بود. مواد و روش ها: برای انجام این پژوهش ایستگاه تحقیقاتی صنوبر در استان گیلان انتخاب شد. نمونه های خاک از دو کاربری جنگل طبیعی توسکا و شالیزار مجاور آن ها در دو عمق (20-0 و 40-20 سانتی متر) برداشت گردیدند. فاکتورهای موردبررسی شامل نوع کاربری اراضی در دو سطح و عمق خاک در دو سطح بود که در سه تکرار موردمطالعه قرار گرفت. بنابراین تعداد تیمار آزمایشی 4 مورد بود که با اعمال نمودن 3 تکرار درمجموع 12 واحد آزمایشی وجود داشت. در نمونه خاک ها خاکدانه هایی با اندازه مختلف (بزرگ تر از 2 میلی متر، 25/0-2 میلی متر، 053/0-25/0 میلی متر و کوچک تر از 053/0 میلی متر) جدا و مقدار کربن آلی در این خاکدانه ها اندازه گیری شد. آنگاه کربن آلی در اندازه های مختلف این خاکدانه ها در هر دو کاربری بر اساس دانسیته جزءبندی گردید. یافته ها: بررسی توزیع کربن آلی در ارتباط با اندازه خاکدانه در دو کاربری نشان داد که با افزایش اندازه خاکدانه محتوای کربن آلی افزایش می یابد به طوری که مقدار کربن آلی به ترتیب 5/4 و 3/3 برابر در جنگل طبیعی توسکا و اراضی شالیزار (میانگین دو عمق برای هر کاربری) در خاکدانه های بزرگ تر از 2 میلی متر (خاکدانه های بزرگ) بیشتر از خاکدانه های کوچک تر از 053/0 میلی متر (پیوندیافته با سیلت و رس) بود. با تغییر کاربری از جنگل طبیعی به شالیزار مقدار کربن آلی در خاکدانه ها کاهش یافت. ولی مقدار کاهش در خاکدانه های بزرگ تر از 2 میلی متر (خاکدانه های بزرگ) بیشترین و در خاکدانه های 053/0-25/0 میلی متر (خاکدانه های کوچک) کمترین مقدار بود. نتایج جزءبندی موادآلی برحسب دانسیته نشان داد که در هر دو کاربری با افزایش دانسیته، وزن اجزا افزایش ی