جمال سروش

تفاوت قضایای تحلیلی و ترکیبی و کاربردهای هر یک از آنها از مسائل مهم معرفت شناسی و فلسفه تحلیلی است که ابتکار آن به نـام «امانوئـل کانـت » رقـم خورده است . بررسی سابقه این تقسیم و معرفـی لایـب نیـتس بـه عنـوان مبتکـر واقعی آن اولین بحثی است که در این نوشته آمده است . تعریف قضایای تحلیلی و ترکیبی از نظر آیت الله مصباح یزدی و همچنین تعریـف حمـل ذاتـی اولـی و حمل شایع صناعی از منظر ایشـان بحـث بعـدی ایـن نوشـتار اسـت . در ادامـه ، بررسی تطبیقی قضایای تحلیلی و ترکیبی کانـت بـا تقسـیم مشـابه آن در منطـق اسلامی، یعنی تقسیم قضایا به حمل ذاتی اولی و شایع صناعی، جـای مـیگیـرد. مقاله حاضر، با روش تحلیلی- تطبیقـی و بـا اسـتفاده از مطالعـات کتابخانـه ای، مقایسه تطبیقی این دو گونه از قضایا را در دستور کار قـرار داده اسـت . پرسـش اصلی این پژوهش عبارت است از: نسبت قضایایی که از حمل ذاتی اولـی - در نظر علامه مصباح یزدی - برخوردارند با قضایای تحلیلـی - در نظـر کانـت - و نیز نسبت قضایایی که از حمل شایع برخوردارند با قضایای تحلیلی چیست ؟ در پایان ، به این نتیجه رسیدیم که این دو تقسیم با وجود شباهت هایی که بـا یکدیگر دارند، مطابقت کامل نداشته ، شباهت این دو تنها در کلیـات اسـت و در جزئیات و در اهدافی که هر دو دنبال میکنند هیچ شباهتی ندارند.