لیما طیبی

سابقه و هدف: فلزهای سنگین از شایع ترین آالینده های خاک هستند که از قابلیت ایجاد خطر برای سالمت انسان و بویژه کودکان برخوردارند . از این رو، این پژوهش با هدف منشاءیابی و ارزیابی خطر بالقوه بوم شناختی عناصر آهن، روی، سرب، کادمیم، کروم و نیکل در خاک سطحی اطراف مجتمع دفع و پردازش پسماند جامد شهری آرادکوه تهران در سال 1399 انجام یافت. مواد و روش ها: در این مطالعه توصیفی، پس از جمع آوری 30 نمونه خاک سطحی از 10 ایستگاه منتخب واقع در مجاور مجتمع آرادکوه و سپس 1 آماده سازی و هضم اسیدی نمونه ها در آزمایشگاه، محتوی عناصر به روش طیف سنجی نوری پالسمای جفت شده القایی خوانده شد. همچنین، 2 نسبت به محاسبه سنجه های ارزیابی درجه آلودگی خاک، خطرپذیری بال قوه بوم شناختی و خطرپذیری بالقوه بوم شناختی تجمعی 3 اقدام شد. 4 برای شناسایی منابع بالقوه عناصر در نمونه های خاک از روش تحلیل مؤلفه های اصلی و برای تشخیص گروه بندی عناصر از خوشه بندی سلسله 5 مراتبی استفاده شد . پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرم افزار SPSS انجام یافت. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که میانگین غلظت عناصر ) میلی گرم در کیلوگرم ( در نمونه های خاک برابر با 6 /26651 برای آهن، 7 /71 برای روی، 7 /27 برای سرب، 22 /1 برای کادمیم، 3 /22 برای کروم و 8 /32 برای نیکل بوده است . از طرفی، کیفیت خاک سطحی منطقه مورد مطالعه بنابر مقادیر فاکتور غنی شدگی از "غنی شدگی جزئی " تا "غنی شدگی متوسط به باال "، بنابر مقادیر سنجه آلودگی از "آلودگی ناچیز " تا "آلودگی زیاد "، برطبق مقادیر سنجه درجه آلودگی در "درجه متوسط آلودگی "، برطبق مقادیر سنجه ژئوشیمیایی مو لر از "غیرآلوده " تا "آلودگی متوسط " متغیر بوده است. نتایج محاسبه سنجه Er نشان داد که خطر بالقوه بوم شناختی برای عناصر روی، سرب، کروم و نیکل "کم " و برای عنصر کادمیم "متوسط " بوده است. از طرفی، با توجه به این که میانگین مقدار سنجه RI برابر با 9 /170 بود، بنابرا ین ، سنجه خطرپذیری بالقوه بوم شناختی تجمعی عناصر در نمونه های خاک مورد مطالعه در دسته "مخاطره بوم شناختی متوسط " قرار داشت. نتایج آزمون همبستگی پیرسون و سنجه های ژئوشیمیایی مولر، PI و IPI در تطابق با نتایج PCA و HCA ،بیان گر آن بود که عناصر روی، کادمیم، کروم و نیکل در نمونه های خاک احتماالً از * منشاءیابی و ارزیابی خطر بالقوه بوم شن