عباس زمانی

محیط های ساحلی و تالاب ها محل تجمع نهایی بسیاری از آلاینده های خطرناک و سمی هستند که این آلاینده ها از راههای مختلف به آنها وارد شده و در نهایت محیط متعادل را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین، سنجش آلاینده ها در محیط آبی ضروری است. در این میان انتخاب گونه های شاخص می تواند تصویر مناسب از سلامت اکوسیستم ها ارائه دهد. هدف از پژوهش حاضر اندازه گیری و ارزیابی تجمع فلزات سنگین در پر سه گونه پرنده چنگر (Fulica atra)، خوتکا (Anas crecca) و اردک سر سبز (platyrhynchosAnas) و بافت دو گونه ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) و کپور (Cyprinus carpio) تالاب بوجاق با تأکید بر فعالیت های آنزیمی آنتی اکسیدانی SOD، CAT و ALP در این دو گونه ماهی بود. در این بررسی، از هر گونه پرنده 15 قطعه و تعداد 30 قطعه ماهی از ماهی سفید و کپور (از هر گونه 15 عدد) در وزنهای مختلف از نواحی مختلف تالاب جمع آوری شد. فلزات سنگین نمونه های پر و بافت های ماهی با روش هضم اسیدی و دستگاه جذب اتمی قرائت شد. فعالیت آنزیم ها به روش شیمیایی و توسط دستگاه اسپکتروفتومتر اندازه گیری شدند. نتایج تحلیل آماری نشان داد که در مورد عنصر سرب و روی مقادیر غلظت در گونه ها به ترتیب چنگر>اردک>خوتکا بود. اما در مورد عنصر مس به شکل چنگر< اردک < خوتکا بود. اثر جنسیت بر تجمع فلزات سنگین فقط در مورد غلظت سرب در اردک و مس، روی در خوتکا مشاهده شد. با توجه به نتایج مشاهده شده در مورد ماهیان، به طور کلی بافت های آبشش و کبد به ترتیب بیشترین و کمترین غلظت فلز روی و سرب را دارا بودند. میزان غلظت فلزات سرب، روی و مس در بافت های ماهی کپور بیشتر از بافت های ماهی سفید بود. نتایج مربوط به فعالیت آنزیم CAT،ALP و SOD در بافت های مختلف ماهی سفید و کپور نشان داد که بیشترین فعالیت مربوط به آنزیم SOD(16/98) در بافت کبد و کمترین مقدار مربوط به آنزیمALP(0/41) mU (میلی گرم پروتئین) در بافت کبد می باشد. نتایج آزمون همبستگی بین آنزیم ها و فلزات سنگین بافت های مختلف ماهی کپور نشان داد که همبستگی معنی داری بین آنزیم کاتالاز و فلز روی در کبد ماهی کپور مشاهده شد. همچنین بین آنزیم کاتالاز و فلز سرب در عضله ماهی کپور همبستگی معنی داری در سطح (0/05) وجوددارد. بین آنزیم دیسموتاز و فلز سرب در آبشش ماهی کپور همبستگی مثبت معنی داری مشاهده شد. با توجه به نتایج به دست آ