بهنوش فرخزاده

تغییرات کاربری اراضی یکی از عوامل اصلی تغییر پوشش زمین تحت تأثیر دخالت های انسان است که می تواند نقش قابل توجهی در تغییرات فرسایش و تولید بار معلق ایفا کند. از این رو بررسی تأثیر کاربری اراضی بر روی بار معلق تولیدی حوضه می تواند راه گشای تعیین استراتژی مناسب در توسعه پایدار منابع آب باشد. هدف از این تحقیق بررسی تأثیر تغییر کاربری اراضی بر بار معلق حوزه آبخیز یلفان در طی 25 سال اخیر است. بدین منظور از مدل مفهومی SWAT به همراه داده های زمینی ایستگاه های باران سنجی، هواشناسی و ماهواره ای استفاده شد و کاربری اراضی در سال 1367 و 1391 به عنوان دو گزینه مبنائ مقایسه نرخ آورد رسوب قرار گرفته است. جهت انجام واسنجی و اعتبارسنجی مدل از نرم افزار SWAT-CUP و الگوریتم SUFI2 استفاده شده است، واسنجی برای سال های 1380 تا 1388 و اعتبار سنجی نیز برای سال های 1389تا 1392 صورت گرفت. پس از اجرای مدل، نتایج شبیه سازی با مقادیر اندازه گیری شده مقایسه گردید. در مرحله واسنجی، مدل رسوب را با ضریب نش – ساتکلیف (NS=0/56) ، ضریب همبستگی (R2=0/59) و در مرحله اعتبارسنجی مدل رسوب را نیز با ضریب نش – ساتکلیف(NS =0/53)، ضریب همبستگی (R2=0/55) شبیه سازی نمود. پس از واسنجی و اعتبارسنجی، به منظور بررسی تأثیر کاربری اراضی بر بار معلق حوضه، نقشه های کاربری-های اراضی سال 1367 و 1391 به مدل معرفی و مدل اجرا شد. نتایج خروجی مدل با دو کاربری اراضی متفاوت حاکی از تأثیرات قابل توجه تغییر کاربری اراضی بر بار معلق حوضه است، به طوری که تغییر در کاربری اراضی از سال 1367 تا 1391 منجر به افزایش مقدار بار معلق در حدود 62/30 درصد شده است. نتایج نشان داد که مدل SWAT از قابلیت خوبی برای شبیه سازی رسوب حوضه مذکور برخوردار است.