عیسی سلگی

آلودگی خاک و انباشت فلزات سنگین در خاک مناطق صنعتی یکی از مهم ترین مسائل محیط زیستی است که زندگی گیاهان، حیوانات و انسان را تهدید می کند. فعالیت های‎ ‎صنعتی‎ ‎سبب‎ ‎ورود‎ ‎بخش قابل‎ ‎ملاحظه ای‎ ‎ از‎ ‎آلاینده ها و‎ ‎فلزات‎ ‎سنگین‎ ‎نظیر نیکل و سرب‎ ‎و‎ ‎کادمیم‎ ‎به اتمسفر‎ ‎می شود. فلزات‎ ‎و‎ ‎ترکیبات‎ ‎وارد‎ ‎شده‎ ‎به‎ ‎اتمسفر‎ ‎در‎ ‎نهایت بخش‎ ‎اعظمی‎ ‎از‎ ‎آن‎ ‎به‎ ‎صورت‎ ‎فرونشست های‎ ‎خشک‎ ‎و‎ ‎یا‎ ‎تر‎ ‎به‎ ‎همراه نزولات جوی به‎ ‎سطح‎ ‎خاک‎ ‎اضافه‎ ‎می شوند. برای‎ ‎هر‎ ‎فلز‎ ‎سنگین،‎ ‎تنها‎ ‎جزئی‎ ‎از‎ ‎مقدار‎ ‎کل‎ ‎آن‎ ‎در خاک‎ ‎قابل‎ ‎جذب‎ ‎به‎ ‎وسیله‎ ‎ریشه‎ ‎گیاه است‎ ‎و در‎ ‎میان‎ ‎ویژگی های خاک،‎ ‎اسیدیته،‎ ‎ظرفیت‎ ‎تبادل‎ ‎کاتیونی‎ ‎و‎ ‎پتانسیل‎ ‎احیائی نقش‎ ‎بسیار‎ ‎مهمی در این زمینه‎ ‎را ایفا می کنند. بنابراین، دانستن‎ ‎شیمی‎ ‎سرب‎ ‎و‎ ‎نیکل در‎ ‎خاک‎ ‎برای‎ ‎ارزیابی دستیابی زیستی آنها‎ ‎مهم است. با‎ ‎توجه‎ ‎به‎ ‎همجواری ذوب آهن ملایر با مناطق مسکونی و زمین های کشاورزی،‎ ‎این‎ ‎پژوهش با‎ ‎هدف‎ ‎ارزیابی‎ ‎روند‎ ‎آلودگی‎ ‎سطحی و غلظت های قابل جذب فلزات نیکل وسرب درخاک های‎ ‎اطراف‎ ‎ذوب آهن آلیاژی ملایر‎ ‎صورت‎ ‎گرفت‎ .‎به همین منظور تعداد‎ ‎ 36 نمونه خاک از جهت های جغرافیایی (شمال، جنوب، شرق، غرب) به فواصل (500، 1000، 1500 متر) برداشت شد. به نمونه ها ترکیبی از سه اسید هیدروکلریک، نیتریک وپرکلریک اضافه شد و در دستگاه هضم تحت حرات قرار گرفتند. برای اندازه گیری غلظت قابل جذب فلزات ازعصاره گیر DTPA به همراه کلرید کلسیم استفاده شد. یافته ها نشان داد سرب و نیکل دارای همبستگی مثبت هستند و‎ ‎از منبع یکسانی نشات گرفته اند، pH خاک به علت دامنه تغییرات کم همبستگی معنی داری با فلزات مورد مطالعه نداشت در نتیجه تاثیر کمی روی رفتار غلظت کل و غلظت قابل جذب نیکل و سرب در خاک دارد. غلظت نیکل و سرب خاک در جهت شمال و فاصله 500 متر از ذوب آهن تفاوت معنی داری با سایر جهت ها داشت. همچنین میانگین غلظت نیکل بالاتر از استاندارد های جهانی ولی میانگین سرب ازبرخی استانداردها‎ ‎ ( EU ) کمتر بود. بنابراین نیکل و سرب از قبیل فلزاتی هستند که قابلیت انتقال تا فاصله های دورتر (1500 متر) از منبع تولید را با وزش باد دارند.