بادام با نام علمی (Prunus dulcis L. ) یکی از قدیمی ترین درختان میوه خشکباری است که در نقاط مختلف ایران پراکنده است که به دلیل سهولت در برداشت˓ نگهداری و حمل و نقل آسان˓ سازگاری در خاک های آهکی و نیمه خشک و ارزش غذایی بالا از اهمیت زیادی برخوردار است. اکثر ارقام و ژنوتیپ های بادام نسبت به سرما حساس بوده˓ خودناسازگار و برخی نیز دگرناسازگار هستند. از مهم ترین اهداف برنامه های اصلاحی بادام انتخاب ارقام و ژنوتیپ های خودسازگار˓ دیرگل با خصوصیات خشک میوه و وزن مغز مناسب می باشد. در آزمایش اول این تحقیق تنوع ژنتیکی 100 ژنوتیپ بذری بادام با استفاده از ویژگی های مورفولوژیکی بر اساس توصیفگر بین المللی بادام جهت انتخاب ژنوتیپ های برتر بادام مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه آماری شامل آمار توصیفی˓ همبستگی ساده بین صفات˓ تجزیه به عامل ها و تجزیه خوشه ای بر اساس 54 ویژگی مورفولوژیکی انجام شد. نتایج آزمایش اول نشان داد که صفاتی مانند آنتوسیانین در شاخه های یکساله˓ میزان آنتوسیانین در میله پرچم˓ شکل جوانه گل و نرمی و سختی پوسته هسته در بین ژنوتیپ ها تنوع زیادی داشته و دارای ضریب تغییرات بالایی بودند. همچنین بیشترین وزن مغز با 06/2 گرم در ژنوتیپ شماره MAG30 و کمترین وزن مغز با 76/0 گرم در ژنوتیپ شماره MAG44 مشاهده شد. همبستگی ساده صفات نشان داد که بین برخی از ویژگی های اندازه گیری شده مانند قدرت رشدی با تراکم شاخه و برگ درخت(72/0=r)، ضخامت شاخه یکساله(52/0=r) و اندازه میوه سبز(54/0=r)، تراکم شاخه و برگ و طول پهنک برگ(57/0=r)، همبستگی مثبت معنی دار در سطح 5 درصد وجود داشت. نتایج تجزیه به عامل ها مشخص کرد که در بین20 عامل اصلی که مجموعا 41/72 درصد واریانس کل را توجیه نمودند، عامل های اول˓ دوم˓ سوم˓ چهارم˓ پنجم و ششم بیشترین سهم را در توجیه واریانس داشتند. صفاتی مانند میزان آنتوسیانین در شاخه های یکساله˓ طول پهنک برگ˓ عرض پهنک برگ˓ طول دمبرگ˓ رنگ آنتوسیانین در میله پرچم˓ قدرت رشدی˓ نرمی و سختی پوسته هسته˓ درصد روغن مغز˓ میزان پروتئین برگ و وزن مغز در عامل های اول (PC1) تا ششم (PC6) قرار گرفتند که مجموعا 72/32 درصد از سهم واریانس را شامل شدند. بر اساس تجزیه خوشه ای با کاهش فاصله اقلیدسی از 25 به 5، ژنوتیپ ها به 6 گروه اصلی تقسیم شدند که از عوامل مهم تفکیک صفاتی مانند زمان گلدهی˓ قدرت رشدی درخ
