ایران یکی از مهمترین خاستگاه های بادام می باشد و توده های بادام در اکثر نقاط مختلف کشور وجود دارد که کار اصلاحی زیادی روی آن ها صورت نگرفته است. شناسایی و جمع آوری ژنوتیپ های بومی بادام به منظور طراحی ترکیب های تلاقی هدفمند یکی از مهمترین برنامه های اصلاحی به شمار می آید. خودناسازگاری و دگرناسازگاری از محدودیت های اصلی در تشکیل میوه درخت بادام می باشد. به همین خاطر شناسایی گرده دهنده های سازگار و ترکیب های تلاقی مناسب جهت داشتن عملکرد بالا و میوه با کیفیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در آزمایش اول این تحقیق تنوع ژنتیکی 100 ژنوتیپ بذری بادام با استفاده از ویژگی های مورفولوژیکی بر اساس توصیفگر بادام جهت انتخاب ژنوتیپ های برتر بادام مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه آماری شامل فراوانی صفات، آمار توصیفی˓ همبستگی ساده بین صفات˓ تجزیه به عامل ها و تجزیه خوشه ای بر اساس 77 ویژگی مورفولوژیکی انجام شد. نتایج آزمایش اول نشان داد که صفاتی مانند قطر تنه، وزن خشک میوه، قدرت رشدی، میزان رنگیزه آنتوسیانین در شاخه های یکساله، پوشش کرک شاخه های یکساله، دوقلویی مغز و طعم مغز دارای ضریب تغییرات بالایی بودند. همچنین بالاترین وزن مغز با 90/3 گرم در ژنوتیپ 23MKK و بیشترین درصد روغن با 33/59 در ژنوتیپ 16MKK به دست آمد. همبستگی ساده صفات نشان داد که بین برخی از ویژگی های اندازه گیری شده مانند وزن میوه دارای پوست سبز با وزن میوه بدون پوست سبز(83/0 =r) و وزن پوست خشک با وزن پوست سبز (66/0 =r) همبستگی مثبت معنی دار در سطح 1 درصد وجود داشت. نتایج تجزیه به عامل ها مشخص کرد که در بین20 عامل اصلی که مجموعا 60/65 درصد واریانس کل را توجیه نمودند، عامل های اول˓ دوم˓ سوم˓ چهارم و پنجم با 17/25درصد بیشترین سهم را در توجیه واریانس داشتند. بر اساس تجزیه خوشه ای بر اساس تجزیه خوشه ای با کاهش فاصله اقلیدسی از 25 به 3، ژنوتیپ ها به 5 گروه اصلی تقسیم شدند که از عوامل مهم تفکیک صفاتی مانند زمان گلدهی˓ قدرت رشدی درخت˓ اندازه میوه سبز، درصد مغزهای دو قلو، وزن مغز، درصد مغز و درصد روغن مغز بودند. در آزمایش دوم رقم شاهرود14 به عنوان والد مادری با 8 تیمار و 3 تکرار در قالب طرح بلوک کامل تصادفی شامل پنج ژنوتیپ محلی 1MKK،2MKK،3MMK،4 MKK و AL، ارقام شاهرود 18، شاهرود14 (گرده خودی) و گرده افشانی آزاد به عنوان والدین پدری
