خرمندی با نام علمی Diospyros lotus L. از درختان میوه جنگلی و همچنین پرکاربرد به عنوان پایه بذری برای خرمالوهای خوراکی در ایران می باشد، که اهمیت بررسی تنوع، شناسایی ژنوتیپ های برتر و داشتن برنامه اصلاحی مدون برای این محصول را دوچندان می کند. در پژوهش حاضر تنوع مورفولوژیکی 62 ژنوتیپ بذری خرمندی از پنج منقطه غرب استان گیلان شامل فومن- ماکلاوان، فومن-گشت رودخان، تالش- لیسار، تالش-اسالم و آستارا-جنگل حیران مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه آماری شامل آمار توصیفی، تجزیه به عامل ها و تجزیه خوشه ای بر اساس 15 صفت کمی برگ، میوه و بذر انجام شد. نتایج نشان داد صفت وزن کاسه گل با 48/51%، طول دمبرگ با 26/29%، وزن میوه با 13/24% و تعداد بذر با 52/23% دارای بیشترین ضریب تغییرات در بین ژنوتیپ های مورد بررسی بودند و تنوع بالایی نشان دادند. همچنین نتایج تجزیه به عامل ها نشان داد که شش عامل اصلی در مجموع 98/80 % از واریانس کل را توجیه نمودند و عامل اول به تنهایی 79/32% واریانس کل را شامل شد. ویژگی های کمی میوه و بذر شامل وزن، طول و قطر از صفات موثر در عامل اول بودند. براساس تجزیه خوشه ای در فاصله 5 اقلیدوسی ژنوتیپ ها به هفت گروه مشخص تقسیم بندی شدند. در مجموع و بر اساس نتایج این پژوهش، ژنوتیپ B12 با بیشترین وزن و قطر میوه به منظور تولید میوه خوراکی و ژنوتیپ های؛ D14 با بیشترین تعداد بذر و E4 با بیشترین وزن بذر، به منظور تولید پایه، به عنوان ژنوتیپ های منتخب و نسبتا برتر از بین 62 ژنوتیپ خرمندی بذری مناطق غرب استان گیلان معرفی شدند.
