سهیلا سادات هاشمی

پتاسیم یکی از عناصر ضروری برای رشد و توسعه گیاهان است. آزادسازی پتاسیم از کانی های حاوی پتاسیم در خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک اهمیت بسیاری دارد. هدف از این مطالعه بررسی نقش سرکه چوب در آزادسازی پتاسیم غیر تبادلی در کاربری های انگور، گندم و مرتع و مقایسه با سایر عصاره گیرها است. این آزمایش در قالب فاکتوریل در طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سه نوع کشت و چهار عصاره گیر (اسید کلریدریک، کلرید کلسیم، اسید اگزالیک و سرکه چوب) بودند. عصاره گیری پتاسیم غیرتبادلی توسط عصاره-گیرهای مختلف با غلظت 01/0 مولار، در 10 زمان نیم ساعته پشت سر هم، انجام شد. برای بررسی سینتیک آزادسازی پتاسیم غیرتبادلی، داده های آزادسازی پتاسیم با معادلات مختلف سینتیکی شامل الوویچ، پخشیدگی پارابولیک، تابع توانی، مرتبه یک و مرتبه صفر برازش داده شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر عصاره گیر و نوع کاربری بر میزان پتاسیم رهاسازی شده معنی دار است (01/0>P). با توجه به نتایج مقایسه میانگین، عصاره گیر سرکه چوب بیشترین آزادسازی را (3794 میلی گرم بر کیلوگرم) در نمونه خاک های مورد مطالعه داشته و عصاره گیر کلرید کلسیم کمترین میزان آزادسازی را (1/156 میلی گرم بر کیلوگرم) به همراه داشته اند. کاربری مرتع با بالاترین و کشت گندم با کمترین آزادسازی همراه بود. روند آزادسازی در سرکه چوب در هر سه کشت با سرعت بالا و هم چنان افزایشی بوده است. براساس نتایج، معادله های تابع توانی، پخشیدگی پارابولیک و الوویچ به عنوان بهترین معادله ها برای پیش بینی آزادسازی پتاسیم غیرتبادلی از خاک ها پیشنهاد شدند. بالاترین میزان ضریب تبیین (99/0 R2=) و کمترین خطای استاندراد (2SE=) مربوط به معادله پارابولیک و کشت گندم بود. نتایج کانی شناسی رس در نمونه خاک در عصاره گیر اسید اگزالیک، حاکی از تبدیل مقداری از ورمی کولیت به رس مختلط اسمکتیت-ایلایت و ورمی-کولیت ایلایت بود. در نمونه رس تحت تاثیر سرکه چوب کاملا تبدیل رس ورمی کولیت و ایلایت مشاهده شده است. آزادسازی بیش از پتاسیم غیر تبادلی در عصاره گیر سرکه چوب، نشان از آزاد شدن از بخش ساختاری را می هد و تایید کننده تغییرات اساسی در ساختار رسها می باشد. با توجه به نتایج حاصله می توان گفت عصاره گیر سرکه چوب به عنوان یک عصاره گیر آلی نقش موثری در آزادسازی پتاسیم از خاک و بخص